Konferenca për shtyp e Kryeministrit Edi Rama për gazetarët shqiptarë që ndoqën takimin në Ohër:

Zoti Kryeministër, faleminderit që na krijuat mundësinë. Nga artikulimi juaj në konferencën e përbashkët për shtyp, u duk që shëndeti juaj ishte goxha mirë. Mund të thuhet që ishit shumë i artikuluar, Ndërkohë si është e vërteta kryeministër, ku keni munguar për 9 ditë. Së dyti thatë që kjo iniciativë po pengohet qorrazi. A kanë ndonjë emër penguesit e kësaj iniciativë që ju po ndërmerrni me vendet e Ballkanit perëndimor.

Kryeministri Edi Rama: Së pari më vjen keq që shëndeti im është shpresa e fundit e atyre  që duan të kthehen në pushtetin që humbën,  por për fatin e tyre të keq s’kam probleme shëndetësore. Por edhe sikur të kisha, besoj që nuk është kjo një rrugë fort e respektueshme për të bërë politikë. Sidoqoftë është tregues i gjendjes së dëshpërimit të tyre, që duhet ta vuajnë deri në fund, sepse e kanë krijuar me duart e tyre.

Përsa i përket penguesve nuk fola për pengues në fakt, sepse kjo nismë nuk është se po pengohet, se s’ka si pengohet, por natyrisht po anatemohet me pretendime tërësisht të paarsyeshme, sipas meje dhe mbi të gjitha përmes të njëjtit avaz të vjetër të politikës, që në vend se të synojë të përmirësojë sa më shumë dhe sa më shpejt  jetën e njerëzve, synon marrjen peng të tyre përmes proklamatash e deklaratash me “tym patriotik”.

Fakti është që në këtë nismë  ka vetëm diçka të re në raport me gjithçka që është dakordësuar. Gjëja e re është ajo që unë kam ëndërruar dhe për të cilën do të vazhdoj të luftoj deri në fund dhe do ta realizoj, duan apo s’duan ata që anatemojë nismën; lëvizja e lirë e njerëzve, që do të thotë heqja e kufirit torturues mes Shqipërisë dhe Kosovës, por dhe mes Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut. Faktikisht, transformimi i kufirit në një kalim fluid, njësoj si në vendet e Shengen-it.  Nëse këta janë kundër kësaj le ta thonë.

Përsa i përket të tjerave janë të gjitha çështje të dakordësuara mes të 6 vendeve, të cilat nuk janë çuar përpara për  njëmijë e një arsye dhe  të cilat kemi vendosur t’i çojmë përpara, duke ndërmarrë këtë nismë jo ekskluzive dhe duke i ftuar të gjithë të jenë pjesë e kësaj nisme, por duke nënvizuar se askush nuk mund ta kushtëzojë këtë nismë, pasi secili ka të drejtë të  përmirësojë kushtet e lëvizjes së njerëzve, të mallrave. Nuk e kuptoj arsyen pse duhet të vazhdojnë të torturohen prodhuesit e produkteve bujqësore në kufijtë fqinj dhe besoj  se lehtësimi i kalimit  të tyre është një avantazh shumë i madh për ta dhe është një fitim kolosal, sepse ata humbin shumë, jo vetëm kohë, por edhe para, siç konfirmojnë të gjitha të dhënat e institucioneve  financiare ndërkombëtare.

Le të më thonë një  gjë në këtë nismë që nuk shkon, apo që i bie ndesh interesave të qytetarëve shqiptarë kudo ku jetojnë dhe pastaj le ta diskutojmë. Por unë mendoj që nuk është një politikë e mirë për Kosovën të sulmohet qeveria e Shqipërisë dhe të etiketohet qeveria e Shqipërisë, jo unë personalisht, se unë, e dini shumë mirë që jam mësuar të jetoj me presionin e politikës  së vjetër të sulmeve qorre, por Kryeministri  i Shqipërisë. Nuk është një politikë e mirë, besoj. Nuk sjell asgjë të mirë. Ashtu sikundër unë besoj që nuk i sjell asgjë të mirë Kosovës që të vetëpërjashtohet pa asnjë arsye. Çfarë ka ndodhur që nuk ishte më parë. Edhe në kohën e një konflikti shumë të ndezur për tarifën  100%, Kosova ka qenë gjithmonë pjesëmarrëse dhe është ulur në tavolinë dhe janë ballafaquar argumentet, janë ballafaquar kundërshtitë, secili ka mbajtur pozicionin e vet, por nuk e ka penguar kjo vazhdimin e komunikimit. Unë nuk di ndonjë rast në histori që çështjet e mbartura, apo edhe konfliktet e vjetra të zgjidhen me vetëpërjashtim, apo me izolim, apo me moskomunikim. Kaq  e thjeshtë është.

Zoti Kryeministër, ju e sqaruat tashmë pozicionin tuaj në lidhje me atë që  thënë në Kosovë dhe nuk është thënë thjesht nga gazetarët, por është thënë nga Isa Mustafa e njerëz të tjerë që kanë folur tashmë kundër nismës tuaj për këtë “Shengen Ballkanik”, siç e quajtët edhe ju vetë sot. Si ka mundësi që ju nuk arritët të bindnit askënd nga Kosova që të vinte për të marrë pjesë, madje as ata që ju keni miq në Kosovë nuk erdhën dot në këtë Samit? A keni bërë përpjekje për ta bërë Kosovën pjesë të kësaj nisme rajonale? 

Kryeministri Edi Rama: Së pari, unë kam respekt për Isa Mustafën, kemi punuar bashkë, ruaj një kujtim shumë të mirë nga bashkëpunimi me të dhe jam i befasuar nga deklarata e tij. Por, siç ka ai të drejtën të ketë një opinion të ndryshëm nga i imi, kam dhe unë të drejtën të kem një  opinion të ndryshëm nga i tij. E të flasësh për këtë proces, një proces që rikrijon Jugosllavinë është… të ma thuash mua këtë, që as kam punuar në administratën e Jugosllavisë dhe as ndonjë lidhje me Jugosllavinë, përveç kujtimit të keq të keqtrajtimit të shqiptarëve. kështu që, më duket e tepët dhe më duket jo fort elegante, le të themi. Ashtu sikundër, më falni, por çfarë është në thelb Shengeni Ballkanik? Shengeni Ballkanik është një ide,  e cila është refuzuar në mënyrë konstante nga dy faktorët, nga Bashkimi Europian dhe nga Serbia.

Serbia e ka akuzuar në mënyrë konstante Shengenin Ballkanik, sepse e ka parë si një kërcënim të shqiptarëve pikërisht për arsye të kufirit. Sot, kur Serbia lëshon në këtë drejtim, natyrisht lëshon sepse sheh me interes që të përfitojë nga aspekte tjera të nismës, ne kundërvihemi. Pse?! Sa herë është folur dhe sa herë janë bërë nga të gjithë deklarata “do hapim kufirin”, është hapur kufiri?  Jo, sepse, sa është folur për këtë gjë, kanë mësyrë në zyrat tona përfaqësuesit e komunitetit ndërkombëtar, duke thënë kjo është “Shqipëria e Madhe”. Ka vënë kujën qeveria në Beograd. Sot, që me ngulm të madh nga ana ime është krijuar kjo mundësi dhe kush është ngulmi, sepse propozimi për ta çuar përpara këtë proces përmes një nisme të tillë ka qenë i hershëm dhe unë i kam thënë Presidentit të Serbisë, nëse nuk përfshihet lëvizja e lirë e njerëzve, ne nuk mund të përfshihemi, pra, duhet ta bësh këtë ekstramile, siç thonë, që ne të implemetojmë gjithë pjesën tjetër. Atëherë le të ma thotë dikush ku është problemi?

Sepse nuk arritët një zgjedhje, apo nuk bëtë përpjekje të mjaftueshme.

Kryeministri Edi Rama: Më vjen keq, unë i kam bërë shpjegimet e mia. Mos harroni që është një moment në Kosovë që po ndodh një tranzicion mes qeverisë që ikën dhe qeverisë së re që vjen. Kjo nuk e ka bërë shumë të lehtë komunikimin. Kam dëgjuar nga Albin Kurti që ka deklaruar se është mirë që Kosova të jetë gjithmonë prezentë në tryeza. E kam përshëndetur këtë deklaratë, po unë nuk kam detyrën dhe mbi të gjitha nuk marr dot përsipër të bëj, si të thuash, më të madhin dhe të bind, sepse kam shumë respekt për të gjithë liderët e Kosovës dhe janë ata që vendosin. Unë i respektoj vendimet e tyre, edhe kur nuk i mirëkuptoj.

Dy ditë më parë në Gjenevë, përfaqësuesi i SHBA, Zoti Palmer deklaroi se Shqipëria ka demokraci të konsoliduar, por SHBA duan të shohin një dialog përsa i përket çështjes së reformës Zgjedhore. Si do të arrini ju aty? Keni deklaruar se në nëntor do të ketë një ligj special sa i përket goditjes së krimit të organizuar. Ky  do të jetë një ligj tranzitor apo do të jetë i shtrirë në një afat të pacaktuar?

Kryeministri Edi Rama: Mbase janë çështje që munda t’i diskutonim edhe në Tiranë. Megjithatë, përsa i takon Reformës Zgjedhore është e qartë. Ne do ta kalojmë atë në Parlament, sipas rekomandimeve  të OSBE/ODIHR-it, si  fazë e parë. Pastaj  në fazën e dytë jemi të hapur për diskutime të tjera. Ndërsa lidhur me Ligjin Special, shumë shpejt, ne do ta bëjmë publik. Më lejoni që të mos nxjerr ende detaje, pasi kjo është dhe një nga arsyet e mungesës sime të zakonshme në publik, pse kemi punuar shumë intensivit me një grup të gjerë pune, me partnerët ndërkombëtarë, kemi konsultuar shumë eksperienca botërore në këtë  aspekt. Unë kam të gjithë vendosmërinë që të hyjmë në një fazë të panjohur më parë të luftës me krimin e organizuar, si dhe të ndërmarrim një sërë masash speciale kundër prokurorëve dhe gjykatësve të organizatës kriminale “Kap ça të kapësh”, KÇK.

Pak ditë më parë ju ishit në Davos dhe thatë se ndiheshit sikur ishit në një varkë diku në mes të detit dhe ju ishte marrë busulla. Shqiptarët e dinë drejtimin. Ai është Perëndimi. Mos ndoshta ky afrim me Serbinë mund ta çojë Shqipërinë në një tjetër drejtim? A i keni ju shqiptarët me vete, pas  “Jo-së” së Brukselit? Nëse më lejoni, pyetje për Zotin Thaçi. Iu  drejtuat disa herë sot përmes ekranit, në fakt, jo vetëm Zotit Thaçi, por edhe eksponentëve të tjerë në Kosovë, a keni komunikuar personalisht me drejtuesit aktualë të Kosovës, me Presidentin Thaçi, pavarësisht  se keni zgjedhur një … [e padëgjueshme] tranzitore, mund të shtyhej kjo nismë për sa kohë Kosova ishte në këtë dilemë tranzicioni?

Kryeministri Edi Rama: Kur kam folur për anijen dhe busullën kam patur parasysh  procesin e vazhdimit të negociatave. Me këtë kam patur parasysh edhe busullën, se natyrisht drejtimi ynë është Perëndimi dhe s’kemi asnjë drejtim tjetër. Por procesi i negociatave është një busull dhe unë kam bërë këtë metaforë, po themi, që  me atë mosvendim, apo me atë refuzim duket sikur është shkulur busulla, sepse nuk është thjeshtë çështja që nuk u çelen negociatat, por  konflikti brenda BE-së u shpërfaq  në një mënyrë të atillë, saqë  është legjitime të pyesësh, po tani? Kjo është pyetja që  kemi bërë të gjithë, jo vetëm unë, në Gjenevë, me ata që kemi patur diskutimin. Dhe kjo është ajo që po presim, për  të patur një qartësi, sepse ne duam qartësi. Sepse kjo loja që “bëni këtë e këtë dhe pastaj do t’i hapim”, por pastaj “bëni edhe këtë dhe do t’i hapim” dhe pastaj “ne kemi ca halle të tjera”, nuk mund të vazhdojë pa një qartësi nga ana e BE-së. Kjo ka qenë ideja.

Përsa i përket afrimit me Serbinë, edhe njëherë, nuk ka asgjë të re. Nuk kemi ndërmarrë asnjë nismë që bazohet në ndonjë element të panjohur, apo të padakordësuar me të 6 vendet. Të 6-ta vendet kanë rënë dakord për uljen e barrierave tarifore, kanë bërë memorandume, kanë hyrë në procese etj.. Fakt është që kjo gjë nuk ka ndodhur dhe ne duam tani thjesht  ta zbatojmë. Ajo nuk është një nismë për të shpikur  ndonjë gjë të re, për të ndërtuar ndonjë skemë të re. Këto janë të gjitha teori konspiracioni dhe janë qasje dritëshkurtra të atyre që bëjnë sikur s’kuptojnë, nuk duan të kuptojnë, apo që nuk kuptojnë. Mirëpo faktet janë fakte dhe gjërat janë shumë të thjeshta.

Por Serbia, ju thatë që e ka një portë tjetër. Çfarë nënkuptoni me këtë?

Kryeministri Edi Rama: Unë nuk e bëj këtë as për Serbinë, as për Malin e Zi, as për Bosnjë-Hercegovinën, as për Maqedoninë e Veriut, por e bëj këtë për Shqipërinë dhe për Kosovën, në radhë të parë. Po për Shqipërinë, sepse këto vende që përmenda drejtohen nga të tjerë njerëz. Unë nuk kam asnjë lidhje dhe asnjë kapacitet që të flas, apo të punoj për interesat e tyre. Unë mendoj dhe punoj për interesat e Shqipërisë dhe të shqiptarëve dhe kur them dhe për Kosovën, sepse mendoj që, nëse ne heqim kufirin, e kuptoni se po ju flas copë gjatë gjithë kohës, pra, të heqim kufirin dhe realizojmë lëvizjen e lirë të plotë, gjë që nuk do të mund ta bënim kurrë vetëm, Kosova dhe Shqipëria, sepse kanë tentuar shumë herë ta bëjnë dhe nuk e kanë bërë dot, sepse nuk të lë njeri ta bësh, të bllokojnë menjëherë nga të katër anët. Nuk jemi Amerika, nuk jemi as Kina, nuk jemi as Amerika me Kinën. Jemi dy shtete shqiptare që jemi shumë të vegjël dhe duhet të bëjmë gjërat me vizion, me mençuri, me përplasje, aty ku duhet përplasje dhe me dialog, aty ku duhet dialog.

Pse nuk e nisët me Malin e Zi, me Maqedoninë e Veriut, me Kosovën dhe më pas të ftonit Serbinë. Ju zgjodhët Serbinë dhe tani Kosova është ende jashtë, e vetëpërjashtuar sipas jush.

Kryeministri Edi Rama: Si t’ia u shpjegoj një gjë që është gjëja më e qartë dhe që është ndoshta e vetmja gjë që është si drita e diellit, që pa Serbinë në këtë proces nuk mund të hiqen kufijtë. E kuptoni këtë gjë? Është edhe Bosnja që është kundër, por është një tjetër aktor me më pak relevancë në këtë situatë. Kështu që pa Serbinë si mund të hiqen kufijtë?

Të sakrifikohet Kosova?  

Kryeministri Edi Rama: Cila sakrificë? Unë po them do të heqim kufijtë me Kosovën dhe Kosova nuk ka asnjë arsye të mendojë asgjë tjetër përveçse të marrë pjesë në këtë proces. Ne do të shohim interesin tonë si shqiptarë, Shqipëria dhe Kosova. Fitojmë apo humbasim në këtë proces, kjo është pyetja. Fitojmë duke qenë të izoluar, duke qenë në barrikadë, apo duke patur një qasje, siç është qasje normale në  një proces bashkëjetese në paqe, se nuk jemi në luftë. Po të ishim në luftë, është tjetër gjë. Në paqe ka gjithmonë një kohë për konflikt, ka gjithmonë një kohë për të folur. Ka gjithmonë një kohë për të treguar se ku ndahemi, ka gjithmonë një kohë për të gjetur se ku kemi interesa të përbashkëta. Ky është interesi i Shqipërisë dhe i shqiptarëve.  A janë shqiptarët ata që transportojnë mallra, produkte  të djersës dhe të punës së tyre në këto vende? A është fakt që eksportet bujqësore shqiptare janë rritur dhe mund të rriten shumë më tepër, nëse ka shumë më tepër shpejtësi? A është fakt që historikisht shqiptarët e Shqipërisë kanë patur problem të eksportojnë në Maqedoninë e Veriut? Këto fakte, a duhen përballur, a duhet bërë më e lehtë, apo duhet lënë ashtu siç është jeta e tyre? Nëse dikush më bind që duke u mbyllur, duke u barrikaduar, duke mos çuar përpara bashkëpunimin rajonal, ne mund të fitojmë më shumë, sesa duke e çuar përpara, unë jam i gatshëm ta dëgjoj, por deri tani historia nuk ka ndonjë shembull të tillë dhe unë nuk kam dëgjuar një argument të qëndrueshëm për këtë gjë. Kjo është shumë  e thjeshtë.

Kosova është e ftuar, të gjithë janë të ftuar, të gjithë kanë vendin e tyre dhe Kosova ka luftuar, – sepse kjo është si të kthehemi tani para 20 vjetësh,  – me vite për t’u ulur në tavolinë, nuk e pranonin të ulej. Është ulur në tavolinë, ka qenë pjesë integrale e tavolinave, edhe në kushtet kur kishte një konflikt me Serbinë, kanë folur, kanë komunikuar, kanë qenë në një tavolinë. Qenkan tavolinat legjitime ato kur na fton një kujdestar i madh dhe nuk qenkan legjitime ato kur ulemi me njëri-tjetrin?

Ne jemi ulur edhe me njëri-tjetrin, jemi takuar edhe në Durrës. Kam bërë unë ftesë dhe jemi takuar të gjithë. Pra, është shumë e thjeshtë. Të gjithë ata që e komplikojnë, e bëjnë për arsye politike të brendshme. Por nuk është mirë të bëhet politike e brendshme, duke keqpërdorur marrëdhëniet me tjetrin, si në rastin e dy shteteve tona. Unë di të përgjigjem gjithmonë kur ka nevojë për t’u përgjigjur ndaj sulmeve të padrejta, por unë nuk preferoj të bëj debate dhe të bëj polemika me udhëheqësit e Kosovës. Unë i respektoj dhe mendoj se duhet të kemi ndërveprim dhe bashkëpunim. Ne kemi patur për një periudhë të gjatë ndërveprimi dhe bashkëpunim me Isa Mustafën, kemi bashkëpunuar në mënyrë të shkëlqyer, nuk ka patur asnjëherë, asnjë problem.

A ka ngërç në bashkëpunimin tuaj me Kosovën, Zoti Kryeministër?

Kryeministri Edi Rama: Për mendimin tim, jo. Nga ana ime jo.

Ju thatë që Kosova është vetëpërjashtuar, ndërkohë që ky është një vendim i presidentit Thaçi dhe Isa Mustafës, ndërsa kryeministrin e ardhshëm të Kosovës Albin Kurti, ju e keni takuar  në Tiranë për disa orë dhe ndoshta do të ketë një vendim tjetër.

Kryeministri Edi Rama: Unë nuk thashë këtë gjë. Unë fola për vetëpërjashtimin si një gabim. Unë nuk thashë që është vetëpërjashtuar sepse nuk do të thotë që sot mungoi Presidenti i ftuar dhe këtu jemi para një vendimi vetëpërjashtimi. Unë fola për logjikën e vetëpërjashtimit. Nuk fola për këtë fare, se s’ka një vendim të tillë, fatmirësisht, se do të ishte fatal nëse do të kishte një vendim të tillë. Këtu në këtë tryezë janë të gjithë dhe në Durrës do të vijë edhe shefi i ri i diplomacisë europiane, Zoti Borrel, që do të thotë që SHBA-të e mbështesin fuqimisht këtë proces, Gjermania e mbështet fuqimisht këtë proces, sepse nuk është një proces që devijon nga rruga që është shkelur dhe është çuar përpara, bashkërisht mes 6 vendeve, në Procesin e Berlinit. Është i njëjti proces, por ka një vendimmarrje për t’i shtyrë gjërat përpara dhe për t’i bërë gjërat. Se nuk do vijnë gjermanët, nuk do vijnë francezët dhe nuk do vijnë amerikanët t’i heqin certifikatat fitosanitare. Nuk do vijë NATO që të heqë barrierat administrative, apo që të bëjë njehsimin e diplomave. Do t’i bëjmë ne dhe kjo do vullnet politik dhe kjo është shprehje e vullnetit politik.

Pyetje… [e padëgjueshme]

Kryeministri Edi Rama:  Në momentin kur është rënë dakord që të ketë lëvizje të lirë të njerëzve, faktikisht është rënë dakord që shtetet mes tyre ta sigurojnë këtë gjë. Presidenti i Këshillit të Ministrave të Bosnjës tha ne nuk duam ta heqim kufirin me Serbinë, por ne nuk do të presim ata. Unë dua ta heq kufirin me Kosovën, vetëm në qoftë se nuk do Kosova ta heqë kufirin me Shqipërinë, – që s’besoj se është diçka e vërtetë, – kjo nuk do të ndodhi.

Por e rëndësishme është që, nëse e bëjmë këtë, nuk do ndodhi siç ndodhte deri para kësaj nisme, që BE-ja do të vinte ulërimën “Shqipëria e madhe”. Nuk do ndodhi që do dali në Beograd, menjëherë, i pari, i dyti i treti, i shtati dhe të thonë “Shqipëria e madhe”. Jo, është pjesë e procesit. Nuk është e thënë që do mblidhen të gjithë dhe do të vendosin për të gjithë. Ne kemi rënë dakord të bëjmë këtë gjë dhe do ta bëjmë në mënyrë bilaterale mes shteteve. Me Malin e Zi kemi filluar diskutimin, unë ia kam kërkuar edhe Maqedonisë së Veriut këtë gjë. Ministri i Brendshëm ka ardhur dy-tre herë këtu, ai i Maqedonisë së Veriut ka ardhur atje, kanë diskutuar dhe frika ishte që kjo hap kufirin mes Shqipërisë dhe Kosovës dhe prandaj askush nuk donte që t’i hynte kësaj historie, edhe Mali i Zi. Tani jemi në kushtet kur kemi këtë dakordësi. Ky është një hap historik.

Hapat historikë zakonisht i bëjnë ata që shohin larg dhe i kundërshtojnë ata që shohin drurin, kur në fakt duhet të shohin pyllin. Koha u jep të drejtë atyre që shohin larg. Unë i kam marrë parasysh të gjitha. Do e kisha shumë të thjeshtë të rrija në Tiranë dhe të sulmoja me FB, të bombardoja me FB armikun. Çfarë do të fitonim?! Nëse dikush mendon në Kosovë që fiton pikë duke më sulmuar mua, le ta bëjë. Nuk më rezulton. Nëse ndodh, është e përkohshme, janë pikë që i merr era, nuk ngulen dhe nuk kthehen në rritje të mbështetjes në kohën e  duhur. Njerëzit do të shohin dhe do të kuptojnë. Ajo që duhet të bëjë një udhëheqës është të shohë dhe të udhëheqë, jo të shkojë pas njerëzve. Por të udhëheqë edhe me koston që në momentin e parë të trajtohet si p.sh, unë isha tradhtar para se të shkoja në Beograd, u bëra hero kur u ktheva nga Beogradi, por unë nuk jam as tradhtar, as hero. Unë jam thjesht një njeri që kam marrë shumë seriozisht këtë punë që e kam marrë përsipër dhe do ta bëj me të gjithë seriozitetin që kam, me të gjithë këmbënguljen që kam dhe me të gjithë kokëfortësinë që kam. Pastaj le të gjykojnë faktet, rezultatet, njerëzit, historia, të gjitha. S’ka problem. Jam ok!

Faleminderit!