-Zoti Kryeministër, dua të rikthej në vëmendje një deklaratë tuajën në Beograd, ku keni folur për Kosovën e pavarur dhe keni marrë mbështetjen e gjithë Kosovës. Ndërkohë, në një iniciativë tuajën Kosova nuk merr pjesë. Si ndiheni ju për këtë dhe në të ardhmen a do ketë ndonjë iniciativë personale nga ana juaj për ta bindur të jetë pjesë e këtij procesi?

Kryeministri Edi Rama: Së pari dua t’ju kujtoj gjithë patriotëve të profileve false, apo profileve origjinale në “Facebook”, që bëjnë sikur kanë rënë nga qielli, që, ka 5 vjet, të paktën, që udhëheqësit e Kosovës janë në tryezë me Presidentin e Serbisë me Kryeministren e Serbisë, me të gjithë të tjerët në gjithfarëlloj formatesh në Berlin, në Londër, në Sarajevë, në shumë e shumë vende dhe duket sikur është hera e parë që bëhet një takim për ato gjëra për të cilat vëllezërit e Kosovës kanë rënë dakord me vite të tëra. Është mirë të kuptohet kjo. Është mirë të kuptohet që kanë ngrënë e kanë pirë nëpër tryeza, darka e dreka pune me palën serbe dhe me të tjerët dhe kanë bërë shumë mirë. Kjo nuk do të thotë që kanë hequr dorë nga pavarësia, kjo nuk do të thotë që kanë hequr dorë nga të gjitha pretendimet legjitime lidhur me të shkuarën, por kjo do të thotë që kanë qenë të ulur aty, sepse jetojmë në një botë të ndërlidhur dhe Kosova është pjellë natyrisht e luftës së popullit të saj, por edhe mbi të gjitha e luftës me bomba të SHBA dhe të shumë prej vendeve të mëdha të BE.

Ndërkohë që SHBA dhe këto vende të BE, i gjithë BE janë sot këtu në tryezë së bashku me të gjithë të pranishmit, Kosova mungon. Nuk mungon sepse nuk është ftuar, nuk mungon sepse i është vënë ndonjë kusht, nuk mungon sepse unë apo ne këtu kemi ndryshuar ndonjë qasje, apo opinion në raport me të drejtën e saj të pamohueshme për të qenë e njohur edhe nga Serbia, edhe nga të gjithë, por mungon sepse ka hyrë në një rrugë qorre, në një rrugë pa rrugë dhe prej disa kohësh po i bie vetes dhe po humb respektin dhe po humb mbështetje dhe po humb reputacion. Më thoni një gjë të vetme në të gjithë këtë përpjekje me të cilën Kosova nuk ka qenë dakord? Një. Me të gjitha ka qenë dakord. Procesi i Berlinit, Kosova ka qenë në tryezë. Ka qenë dakord me të gjitha. CEFTA, Kosova në tryezë. Dakord me të gjitha.

-Nuk është dakord me deklaratën e Presidentit serb që e quan masakrën e Reçakut si një trillim, apo jo zoti Kryeministër?

Kryeministri Edi Rama: Me atë nuk jam dakord as unë.

-Po ju jeni përkrah tij…?

Kryeministri Edi Rama: Me atë nuk jam dakord as unë. Atë e kam dënuar publikisht, por unë nuk di në historinë e njerëzimit ndonjë rast kur konfliktet pas luftës janë zgjidhur pa u ulur përballë, ose në krah dhe pa vazhduar me këmbëngulje përpjekjet për dialog. Ashtu sikundër, nuk di ndonjë rast në historinë e njerëzimit kur zgjidhjet të kenë ardhur sa hap e mbyll sytë. Zgjidhjet përfundimtare duan durim, duan këmbëngulje, duan politikë dhe diplomaci dhe jo barrikada qorrash në “Facebook”.

-Zoti Rama po përgjegjësi personale a ndjeni për mungesën e Kosovës që nuk ishte sot në takimin e tretë në Tiranë?

Kryeministri Edi Rama: Unë do ndjeja përgjegjësi personale në rast se Kosova nuk do ishte e ftuar, apo në rast se do kishte ndonjë kusht për Kosovën. Ndërkohë që, më vjen shumë keq edhe për ju dhe për të gjithë ata që bëjnë ndërmjetësin në opinionin publik që nuk doni të dëgjoni kur unë them se përmes kësaj nisme ne çlirojmë të gjithë potencialet në marrëdhëniet e Shqipërisë me Kosovën. Sa marrëveshje janë bërë dhe sa herë janë bërë thirrje apo deklarata patriotike për hapjen e kufirit? Ne me këtë hapim kufirin. Unë e kam arritur atë që të tjerët nuk e kanë arritur dot as me thirrje, as me deklarata, që Serbia të vijë në tavolinë pa kushte për Kosovën, pra që Serbia të pranojë atë që deri dje dukej e paimagjinueshme, që Kosova dhe Shqipëria të hapin kufirin dhe që mes Kosovës dhe Shqipërisë të ketë lëvizje të lirë.

-Por Serbia nuk pranon krimet zoti Kryeministër, nuk kërkon falje…

Kryeministri Edi Rama: Çfarë do të thotë kjo pyetje? Çfarë kuptimi ka kjo pyetje? Shikojeni realitetin në sy. SHBA, vendet më të mëdha të BE i kërkojnë Serbisë të njëjtën gjë që i kërkojmë dhe ne, por ulen në tryezë me Serbinë, janë këtu të pranishëm, e mbështesin me gjithsej këtë nismë, i kërkojnë Kosovës që të mos e braktisë tryezën, të bëhen pjesë e nismës, tani, mos vallë dhe Shtetet e Bashkuara dhe vendet e mëdha të BE i kanë mbyllur sytë ndaj krimeve të të shkuarës mendoni ju? Unë nuk mendoj. Mos vallë Shtetet e Bashkuara dhe vendet e mëdha të BE e kanë lënë të shkuarën njëherë e përgjithmonë pas dhe në raport me Serbinë kanë ndryshuar ndonjë qëndrim? Unë nuk mendoj. Nuk më rezulton. Mua më rezulton se të gjithë janë në të njëjtin pozicion: Serbia duhet të njohë Kosovën. Por ndërkohë, jemi në realitetin e  jetës së përditshme që vazhdon dhe në këtë realitet ka shumë gjëra që mund të bëjmë së bashku dhe përmes këtyre gjërave që mund të bëjmë së bashku lehtësojmë dhe atë proces, por për ta kuptuar këtë duhet pak më shumë largpamësi. Unë jam në këtë detyrë pikërisht sepse shoh më larg sesa ju, se po të mos shihja më larg sesa ju, do isha duke i bërë pyetje atij që sheh më larg. Të udhëheqësh nuk do të thotë t’u shkosh pas atyre që të ndjekin, por do të thotë t’i drejtosh. Dje isha hero kur isha në Beograd e kërkova ballë për ballë njohjen e Kosovës nga Serbia. Sot për disa jam tradhtar. Për mua s’ka asnjë problem. Unë nuk jam as hero, as tradhtar. Unë bëj detyrën time dhe unë di këtë, që e ardhmja është kjo. Unë di dhe këtë tjetrën: Çfarë do thoni nesër kur edhe Kosova të vijë dhe të ulet këtu në tryezë. Do thoni që i fali krimet? Do thoni që i harroi deklaratat? Do thoni që, çfarë? Kur nesër Kosova, siç ishte deri dje, – sepse ishte deri dje, nuk më rezulton që deri dje Serbia i kishte kërkuar falje Kosovës apo kishte njohur Kosovën, -ishte Kosova në tavolinë dhe asnjëherë nuk është bërë kjo lloj zhurmë e madhe. Kjo zhurmë e madhe është rezultat i atyre që duhet ta udhëheqin Kosovën drejt të ardhmes dhe që sot fatkeqësisht tani që flasim janë futur në një rreth vicioz nga ku uroj të dalin sa më parë, sepse kjo nuk e ndihmon Kosovën. Kjo nuk e ndihmon të ardhmen. Kjo nuk e ndihmon as zgjidhjen e çështjes.

-Zoti Rama nga kush po mbroheni? Kush po ju sulmon? Pse i jeni dukur zotit Vuçiç sikur ju jeni në mbrojtje?

Kryeministri Edi Rama: Ju lutem, pyeteni atë. Unë nuk jam në asnjë mbrojtje. Unë kam reaguar dhe do reagoj ndaj atyre që për keqardhjen time më të madhe mbushin rrjetet sociale me sharje, me fyerje, me damka, të cilat s’kanë asnjë lidhje me mua, por unë jam këtu për të çuar përpara idenë time, që për fat të mirë nuk është një ide e pa përkrahur nga askush, se ka edhe kështu, por është një ide e përkrahur nga të gjithë. Unë hapjen e kufijve në Ballkan e kam kërkuar qysh në takimin e parë të Procesit të Berlinit. Kosova ka qenë aty. E kam kërkuar vijimisht. E dini kush ka qenë kundërshtari i kësaj kërkese? Serbia. Serbia e ka kundërshtuar vijimisht këtë kërkesë. Sot Serbia e pranon, e ka pranuar. Tani, ç’do të thotë kjo që, jam unë përgjegjës pse Kosova nuk vjen? Unë nuk kam autoritet t’i urdhëroj. Unë kam thjesht detyrën për t’iu thënë, “jeni gabim vëllezër, jeni shumë gabim.” Kosova nuk ka nevojë për një garë të brendshme se kush refuzon më shumë, kush mbyllet më shumë, kush izolohet më shumë, kush pjell më shumë teori konspiracioni, apo kush shpik më shumë formula zhvillimi ekonomik që nuk qëndrojnë as në qiell, as në tokë. Kosova ka gjëra shumë të thjeshta për të bërë, të qëndrojë fort afër, në krah me Shqipërinë dhe me miqtë e vet të ditës së parë, që janë SHBA dhe BE dhe të mos kthejë vizionin e të ardhmes dhe strategjinë e të ardhmes në një luftë politike të ditës dhe në një taktikë dritëshkurtër që nuk çon asgjëkund. Kush fitoi nga tarifa 100%?

-Zoti Kryeministër Presidenti i Serbisë zoti Vuçiç deklaroi se do jetë një nga kontributorët më të mëdhenj sa i takon pasojave të tërmetit. Çfarë pritet edhe nga donatorë të tjerë?

Kryeministri Edi Rama: Ne jemi në këtë proces. Të gjithë janë të falënderuar për kontributet e tyre. Konkretisht do të shohim në vijim.

-Kur shqiptarët e Shqipërisë do udhëtojnë në Serbi përmes Merdarës dhe Dheut të Bardhë? Kur bëhet fjalë për qarkullimin e lirë të mallrave, a bëhet fjalë edhe për energjinë, kur linja 400 kilovolt e Vaut të Dejës në Prishtinë prej 4 vitesh qëndron e bllokuar?

Kryeministri Edi Rama: Pyetje shumë e saktë dhe shumë faleminderit për pyetjen, sepse unë e di këtë, por unë nuk mendoj që kjo çështje zgjidhet duke i ikur tavolinave, zgjidhet duke i ikur dialogut, zgjidhet duke i ikur mundësisë që krijon ballafaqimi sy më sy. Edhe për këtë arsye, që është arsye e madhe, e rëndësishme, strategjike, Kosova duhet të jetë në tryezë.

-A mendoni se minishengeni do ndikojë, apo do shtojë presionin që Serbia të njohë pavarësinë e Kosovës?

Kryeministri Edi Rama: Janë dy gjëra që nuk lidhen mekanikisht me njëra-tjetrën. Së pari, unë nuk e dua fare termin “minishengen”, sepse vetëm fjalën mini e shoh ngushtë, jam mësuar gjithmonë me maxi, por po ju them vetëm kaq, që, është një çmenduri ky debat që zhvillohet qysh se ka filluar kjo nismë, sepse janë të gjitha çështje të dakordësuara. Janë në letër. Referojuni procesit të Berlinit, referojuni marrëveshjeve të bëra në procesin e Berlinit. Referojuni të gjitha takimeve, sa herë kemi qenë, nuk e di sa herë janë bërë, të gjithë, kryeministri i Kosovës apo Presidenti i Kosovës me kryeministrin e Serbisë apo me presidentin e Serbisë, në Londër, në takimet e investitorëve, kemi qenë aty. Çdo me thënë kjo? Sikur e patë Presidentin e Serbisë për herë të parë. Është një absurd dhe nisma ka vetëm një të re. Vetëm një, lëvizjen e lirë të njerëzve dhe kjo e re, lëvizja e lirë e njerëzve është në radhë të parë në përfitim të Shqipërisë dhe të Kosovës sepse e bëri pyetjen zotëria, ne nuk kemi kufij tokësor me Serbinë, nuk më rezulton mua të kemi. Ne kemi një kufi tokësor me Malin e Zi, me Maqedoninë e Veriut dhe me Kosovën. Atëherë, në momentin kur ne arrijmë në pikën me politikë dhe me diplomaci, jo me barrikada dhe me sharje, që ta sjellim Serbinë në pozicionin tonë e Serbia ta pranojë këtë gjë, pra të mos e kushtëzojë, të mos thotë që do e hapësh me mua kufirin, por nuk do e hapësh me Kosovën sepse ai nuk është kufiri i Kosovës, ne kemi arritur një gjë fantastike. Tani, ç’do me thënë kjo që rrimë nëpër barrikada dhe shajmë dhe fyejmë dhe vetë izolohemi?

-Do mundohet Shqipëria të luajë rolin e një pale të tretë ndërmjetësuese midis Serbisë dhe Kosovës?

Kryeministri Edi Rama: Në çfarë forme po ndodh kjo?

-Duke qenë se së shpejti me krijimin e qeverise së Kosovës pritet dhe rinisja e bisedimeve për arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse?

Kryeministri Edi Rama: Ne në dialogun e Serbisë me Kosovën jemi në 100% në mbështetje të autoriteteve të strategjisë dhe të zgjidhjeve që japin në Kosovë, kjo nuk ndryshon, është shumë e thjeshtë. Politika nuk është boks. Mund të jetë boks në një moment, është shah në pjesën më të madhe të kohës dhe nuk është “bjeri t’i biem” se diku do dali. Ka një kohë për luftë, ka një kohë për paqe, ka një kohë për sherr, ka një kohë për bisedime, ka një kohë për t’u tërhequr, ka një kohë për të shkuar përpara e të qëndrosh në pozicionin e refuzuesit kur ti ke përfitimet e tua për të marrë në këtë proces, është komplet absurd.

-A do të ketë një iniciativë nga ana juaj për ta ulur Kosovën në këtë tryezë? Ndoshta një takim me presidentin Thaçi?

Kryeministri Edi Rama: Unë jam takuar me presidentin Thaçi, ne kemi folur, unë takohem dhe flas. Unë nuk ka asnjë përgjegjësi detyruese apo urdhëruese. Unë thjesht mbaj qëndrimin tim dhe jap sugjerimin tim dhe nuk jam 99%, jam 100% me të drejtën sepse po të mos isha me të drejtën, të paktën një  vend, një nga vendet mike, do të thotë “jo nuk është ide e mirë”. Ndërkohë që SHBA-të e mbështesin këtë 100% dhe janë të trishtuara për faktin që Kosova refuzon të marrë pjesë.

Bashkimi Euorpian, Gjermania, Franca, që të gjithë. Gjithë organizmat financiare ndërkombëtare janë këtu, tani më falni, për çfarë po flasim? Këtu nuk jemi përpara një detyrimi. Jemi përpara faktit që mund të bëjmë histori sëbashku, të gjithë sëbashku, por dhe mes nesh. Natyrisht, kur të formohet qeveria e re e Kosovës ne do të kemi kontaktet institucionale, do të ulemi e do të diskutojmë, por për të çuar përpara lëvizjen e lirë të njerëzve, lëvizjen e lirë të mallrave është kjo tryezë. Është shumë e thjeshtë, nuk ka nevojë, nuk është detyruese. Kosova mund ta bëjë me Shqipërinë, mund të mos e bëjë me Serbinë. Nuk është detyruese. Nuk është që bëje dhe këtej dhe andej. Është në gjykimin e udhëheqjes atje, qeverisë atje se çfarë duan të bëjnë. Maksimumi që mund të bëj është të jap sugjerimin tim e të mbështes atë që bëjmë, siç mbështeta taksën, tarifën e famshme, e mbështeta tarifën fuqimisht, por e mbështeta si një instrument, jo si një qëllim.

Tani nuk e mbështesin as vetë ata që e vunë, por jo si qëllim. Sepse tarifa duhej për të ngritur zërin e për t’u dëgjuar, në momentin që u dëgjove dhe arrite të sjellësh vendet që deshe të të dëgjojnë në në pikën që të thotë,  pezulloje që të të heqim vizat, në rast se nuk arrin dot më shumë dhe ti thua “jo”, në atë moment ajo kthehet nga një instrument, në një qëllim të gabuar që të dëmton ty vetë e kjo si shihet dëmtimi?

-Ndjesë për ndërprerjen, zoti Haradinaj e ka konsideruar këtë minishengen si qëllim për të hequr taksën që Kosova ka vendosur ndaj Serbisë…

Kryeministri Edi Rama: Po si bëhet kjo për shembull? Ja urdhëro, një ndërhyrje prej një të padituri klasik, që merret llokum dhe pastaj mbllaçitet mediatikisht. Si bëhet kjo? Në çfarë forme ndodh kjo? Mirë, e ka thënë, tani më thoni si? Unë po them që nuk ka asnjë nyje detyruese kjo. Nuk është fare kështu. Zoti Haradinaj është një gënjeshtar që ka gënjyer përsëri. Gënjen nga padia apo gënjen qëllimisht, unë këtë nuk kam arritur ta zbuloj dhe nuk kam ndërmend të merrem me këtë zbulim, por është gënjeshtar sepse e vërteta është që këtu nuk ka asnjë kusht e asnjë detyrim, pra, e përsëris, kjo nismë ka thjeshtë dhe vetëm një qëllim. Të zbatojë marrëveshjet e bëra më parë mes të gjitha vendeve. Janë marrëveshje të bëra mes të gjitha vendeve, dakord? E unë dua që në këtë proces, ne të fusim hap pas hapi edhe elementë të tjerë, siç është elementi që tha zotëria nga Kosova, që ka të bëjë me zhbllokimin e ngërçit me energjinë. Është një ngërç i madh, por si zhbllokohet ai? Me Facebook? Me barrikada patriotësh në rrjete sociale? Me sharje? Me fyerje? Me kthim kurrizi? Me mbyllje? Mbase dhe ndodh, por unë nuk di që historia e njerëzimit të na ketë dhënë ndonjë mësim të tillë dhe po ju them dhe një herë tjetër, kjo është një gënjeshtër sepse nuk është kështu. Nuk ka asnjë lloj detyrimi në këtë aspekt.

Nëse Kosova hyn në këtë proces dhe thotë “unë dua që këtë marrëveshje për lëvizjen e lire, për njerëzit, për mallrat, për shërbimet, për kapitalet që Shqipëria e bën me Serbinë, me Maqedoninë e Veriut, me Malin e Zi, ta bëjë dhe me mua dhe nuk dua ta bëj me Serbinë, dua ta bëj me Maqedoninë e Veriut dhe me Shqipërinë apo me Malin e Zi” apo nuk e di me kë, nuk i thotë kush “jo, o të gjitha o asnjë”. E kuptoni se çfarë absurdi është i gjithë ky tym që ngrihet? E është një tym që ngrihet, e përsëris, nga rrethi vicioz dhe rruga qorre ku është sot politika në Kosovë që shpresoj të jetë rezultat i një momenti paqartësie se një qeveri ka ikur, një qeveri duhet të vijë dhe nuk ka sot atje një stabilitet në kuptimin e përfaqësimit institucional e që shpresoj të zgjidhet kur të vijë qeveria e re me të cilën ne do punojmë për t’i shpjeguar dhe një herë, megjithëse unë ia kam shpjeguar gjerë e gjatë të gjithëve, nga A-ja tek ZH-ja dhe kur i ul në tavolinë nuk dinë të të thonë se ku është problemi, por fillojnë prapë nga e para, “jo po se këtu, jo po se aty”. More zotëri, ne dhe unë nuk kemi ndryshuar asgjë në raport me qëndrimin solid dhe të palëkundur, jo timin dhe të qeverisë tonë por të gjithë politikës shqiptare, në Shqipëri dhe në Kosovë, që Serbia duhet të njohë Kosovën.

Këtë nuk e kemi ndryshuar, por në të njëjtën kohë, jeta e përditshme na mëson se ndërkohë ka plot gjëra të tjera që mund të bëhen e duke i bërë gjërat, e duke u afruar, e duke hapur kanale të reja bashkëpunimi e komunikimi, unë mendoj se lehtësohet dhe procesi tjetër sepse po jua them prapë, ju e keni në arkivat tuaja, mund ta merrni e ta nxirrni. Sa herë janë bërë deklarata për hapje kufijsh ju e keni parë, kam bërë dhe unë, dhe është thënë Shqipëria e madhe, është çuar jo Beogradi po e po, por është çuar Uashingtoni, është çuar Brukseli, me deklarata zyrtare. Na kanë ardhur dhe në zyrë, pa media. Na kanë thënë dhe fjalën e fundit që ky është fundi i çdo procesi integrimi për ju nëse ju i hyni kësaj rruge. Pse? Për fatin se ishte një qasje që nuk përputhej me asnjë lloj baze të dakordësuar marrëveshjesh që unë që më shikoni këtu, kam arritur ta krijoj, duke e bindur presidentin e Serbisë që të tërhiqet nga kushtëzimi për lëvizjen e lirë të njerëzve sepse fillimisht Serbia donte lëvizje të lirë të mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve, kurse tek lëvizja e lirë e njerëzve kishte gjithmonë problemin që po u hap ky kapak, gjëja e parë që do bëjnë shqiptarët është që shqiptarët do hapin kufirin e unë do ta hap kufirin e këta që urrejnë e që për turpin e tyre e për keqardhjen time më tregojnë mua tradhtitë edhe Esat Pashën e që ka sa vite u bënë që mallkojnë atje tek ai kufiri me kilometra, do kalojnë pa mbajtur radhë. Po pse? Falë kësaj nisme, e nuk do çohet njeri në Beograd të thotë pse u bë kjo. E nuk do çohet njeri në Beograd të thotë meqë e bëtë këtë, hajde bëjeni dhe me ne. Fare! Është në çmimin e secilit vend që të vendosë.

E dëgjuat Presidentin e Malit të Zi se çfarë tha? Gjithkush mund të zgjedhë të ndjekë të gjithë spektrin e nismës ose fragmente, varet, në çmimin e çdo vendi, kjo është bota e re ku jetojmë nëse dikujt apo disave u ka lindur në zemër apo aq u thotë mendja sa të kthehen prapë në shekullin e kaluar, udha e mbarë por jo me mua. Unë jam për të parë përpara.