Fjala e Kryeministrit Edi Rama në takimin me senatin e Universitetit të Tiranës:

Faleminderit për praninë tuaj!

Në fakt, sebep për këtë takim u bë një kërkesë e disa pedagogëve në rrugë televizive dhe mediatike, të cilën ministrja ma përcolli dhe unë i thashë jam i gatshëm, menjëherë të bëjmë një takim me Senatin e Universitetit. Nuk e di si justifikohet mosprezenca e atyre që kërkuan takimin, por di një gjë, që askush nuk e merr dot peng reformën. As me shfaqje, as me firma, as me shqetësime, sado legjitime që të jenë.

Shqetësimet, sado legjitime që të jenë, kanë mundësi të shprehen në rrugën e kësaj reforme, sepse problemi themelor që sot universiteti ka, është me vetveten. Nuk është as me qeverinë, as me legjislacionin, por me vetveten. Sepse universiteti sot ka një sfidë të re, që është një autonomi e zgjeruar në letër dhe debati që unë do dëshiroja të bëja me universitetin, me senatin, me rektorin, me dekanët, me profesorët është: Çfarë duhet të bëjë qeveria më shumë për ta garantuar këtë autonomi të zgjeruar dhe jo si qeveria të ndërhyjë e të ndajë engjëjt nga djajtë e të bëhet me disa kundër disave dhe të tjera histori si këto, që janë thjesht dhe vetëm një e kaluar që mund të ketë lidhje me shumë mendje në universitet, por që nuk ka lidhje fare as me mua, as me qeverinë.

Së dyti, vonesa e pagave është një shembull shumë i qartë i faktit që reforma është sfidë edhe për ne që e kemi udhëhequr dhe që e kemi kthyer në legjislacion. Sepse na ka vonuar neve vetë si qeveri, një debat midis Ministrisë së Arsimit dhe të Financave për trashëgiminë e grantit të pakushtëzuar. Ministria e Arsimit, në këndvështrimin tim, me të drejtë këmbëngul që granti i pakushtëzuar trashëgohet automatikisht dhe administrohet nga vetë universiteti. Ministria e Financave këmbëngul që po, trashëgohet, por çdo vit duhet një aprovim i Ministrisë së Financave për trashëgueshmërinë. Një debat që kush është këtu pedagog, profesor ekonomie dhe financash e kupton më mirë nga të tjerët, që është një debat i përjetshëm.

U deshën disa ditë më shumë sesa normalisht, për të hapur rrugën e zgjidhjes dhe rruga e zgjidhjes është: fondet e universitetit trashëgohen dhe nuk varen nga vullneti ose mosvullneti i Ministrisë së Financave. Do thoni po pse, përderisa ti si kryeministër paske qenë me këtë bindje, u vonua? Sepse është shumë e rëndësishme dhe pavarësisht si mund të duket nga jashtë, që çdo debat brenda qeverisë të shkojë deri në fund. Në këtë rast pati një kosto, që rektori e konsideroi “kosto të bukës së gojës”. Ishte pak më shumë poetike seç duhet si shprehje emocionale, por e fillova duke thënë, edhe ne qeveria kemi përsëri sfidë, në raport me një reformë që është rrënjësore, sepse ka përmbysur sistemin e të qenit universitet publik në Republikën e Shqipërisë.

Thënë kjo, çështja u zgjidh e nuk do jetë më problem. Por brenda kësaj çështje ka dhe një sfidë tjetër, që, përsëri, unë nuk i fshihem dhe prapë po e nis nga vetja, se pastaj do vij tek rektori, do vij tek ju. Cila është çështja? Granti i pakushtëzuar është i pamjaftueshëm. Nëse e shohim në volumin e tij, shkon në tërësinë e vet për të mbuluar një pjesë të konsiderueshme, por jo plotësisht, të pagave. Kjo është e vërteta, po ta shohim. Atëherë, këtu ka dy gjëra, një na takon ne, një ju takon ju.

Neve na takon që grantin e pakushtëzuar ta rrisim, por jo ta rrisim pa u bazuar tek merita, por duke u bazuar tek merita, tek performanca e universiteteve dhe duke u sjellë me universitetet publike në mënyrë të kushtëzuar nga performanca, sepse historia që universitetet publike janë të nënës, universitetet jopublike janë të njerkës dhe këto të nënës do ta marrin qumështin, pavarësisht nëse i fusin shqelmin, apo nëse e përdorin për funksionin që kanë, është e mbyllur me qeverinë tonë që ditën e parë.

Le të thonë çfarë të duan, le ta rrotullojnë si të duan. Secili është në të drejtën e vet të ketë ideologjinë e vet. Ne nuk kemi ideologji në këtë proces, ne kemi qartësi pragmatike.

Është e pamundur të justifikohet që universitet publike të financuara drejtpërdrejtë nga taksapaguesit të mos performojnë dhe fakultete të caktuara të performojnë dhe më keq se universitetet jopublike. Kjo nuk mund të qëndrojë. Kjo sepse nuk kanë pasur, nuk janë mësuar të kenë sensin e konkurrencës dhe të mbijetesës përmes konkurrencës. Kanë jetuar në garanci, performova, nuk performova, marr rrogën, marr buxhetin, nuk i jap llogari njeriu. Pastaj, sesa të rinj marr në qafë, kjo nuk është çështja ime.

Ligji është ndarje me këtë epokë.

Pra, njëra anë është shtimi i grantit që do të vijë progresivisht, vit pas viti.  Ana tjetër është rroga. Ne morëm një vendim për rritjen e rrogave. Është hera e fundit që qeveria vendos të rrisë rrogat, ndërkohë që i takon çdo universiteti të vendosi për rrogat. Dikush mund ta marri më shumë, dikush mund ta marri më pak. Dikush mund të mos marrë fare. Është punë e universitetit, në varësi të performancës, në varësi të kontributeve.

Historia që të gjithë të paguhen njësoj, si pedagogët që mbajnë shkollën në këmbë, si ata që janë aty për të marrë rrogën, duhet të mbarojë. Por këtë duhet ta bëjë universiteti. Këtë nuk e bën qeveria. Kjo është autonomia; Që na mëson në këtë mikrobotë të reformës në arsim, të njëjtën gjë, lufta është më e lehtë se paqja. Të administrosh paqen është  gjithmonë më e vështirë. Në kuptimin që në fund të ditës të administrosh atë që fiton nga lufta është më e vështirë sesa ta fitosh me luftë atë. Është sfida juaj. Nuk ka lidhje fare qeveria në këtë mes.

Qeveria sulmohet për tarifat. Nuk ka lidhje. E kjo është një gjë që duhet ta dijë universiteti, këtë gjë duhet ta dinë të gjithë shqiptarët. Nuk vendosim ne tarifa. I vendos çdo universitet. Qeveria po vendos një tavan për të garantuar që nuk ka eksplozione abuzive, por dhe tavani është i përkohshëm në kohë. Do të vijë shumë shpejt dita që as tavan të mos ketë fare dhe të gjithë të bëjnë politikën e tyre.

Vijmë tek pjesa juaj. Nuk e di kujt ja kërkoni (nuk e di kush e kërkon, kush nuk e kërkon) zgjidhjen për probleme të brendshme. Të ndërhyjë qeveria? Nuk ndërhyn qeveria. Kjo është autonomia juaj. Jeni të zgjedhur. Flamurin e autonomisë e keni ju, tundeni. Ne nuk mbajmë monopolin e shkopit të flamurit. Njëri thotë e dua unë shkopin ta tund se Dhori Kule është mafioz; Tjetri del dhe thotë dua ta tund unë se rektori është kështu e ashtu.

Më fal Dhori që të përmenda ty, por ti je një shqetësim i madh për shumë njerëz që e ngatërrojnë ligjin dhe autonominë me ty. Dhe unë e kam shumë kollaj të flas në këtë rast, sepse askush nuk mund të më akuzojë që Dhorin e kam të partisë sime. Është i partisë tjetër. Megjithatë ka fituar votat, është dekan atje. “Duam takim, por të mos jetë filani…” Ç’punë kemi ne me këtë histori?

Vijmë tek çështja udhëheqje akademike – administrim. Është e ndarë. Ligji e ndan. Rektori, dekani është udhëheqës akademik, nuk është llogaritar. Bordi ka përsipër të gjithë procesin që ka të bëjë me pjesën e mbarëvajtjes, financimit, ndarjes etj..

Universiteti i Tiranës për paradoks është i vetmi universitet ku shfaqen probleme, ndërkohë që shumicën në bordin e administrimit e ka zgjedhur vetë. Është i vetmi universitet, ku në bordin e administrimit, qeveria është në minorancë. Çfarë kërkoni nga ne?! Të mos ju drejtohem të gjithëve, se nuk e di këtu “kush kërkon çfarë”. Do ju dëgjojmë, por çfarë kërkoni nga ne? Ne nuk ndërhymë. Kjo punë ka marrë fund.

Sigurisht kjo ka kostot e veta, sepse mbase duke ndërhyrë, mund të zgjidhet një gjë më shpejt, por zgjidhjet duhet të gjenden brenda universitetit, duhet të gjenden brenda senatit. Duhet të gjenden me debat dhe me vendimmarrje. Kjo është autonomia e zgjeruar që ka sot  universiteti. Si mund të çohet një profesor dhe të thotë s’kemi shkumësa dhe e ka fajin ligji! Ç’janë këto? Deri ku mund të shkojë absurdi televiziv. Çfarë lidhje ka kjo?

Nga ana tjetër, ne jemi absolutisht të hapur për të gjithë kritikën ndaj nesh, çfarë ne duhet të bëjmë më shumë, më mirë, kur vjen fjala tek roli ynë që është mbështetës dhe monitorues. Nuk është as udhëheqës dhe as vendimmarrës. Brenda suazës së autonomisë, ne e mbështesim universitetin financiarisht, ne monitorojmë standardet dhe kriteret e vendosura, zbatueshmëria e të cilave është problem për gjithë ata që çojnë fëmijët në universitet, apo vijnë marrin mësim në universitet. Kaq kemi ne, që ta marrin vesh të gjithë. Se këtu është bërë, ndërto shtëpinë mbi lumë dhe kur të merr lumi, thua ku është shteti. Kërkon autonomi dhe kur autonomia të merr përpara të papërgatitur, thua ku është shteti.

Autonomia e zgjeruar që ka universiteti sot është një hapësirë shumë më e madhe dhe hapësirat më të mëdha ku ka shumë më tepër zgjedhje, në përgjithësi janë të vështira, duan përgatitje dhe duan lidership, duan kapacitet drejtues dhe vendimmarrës, që ndoshta se kemi pasur përpara, në kuadër të sistemit të vjetër, me ligjin e vjetër. Tani mund të çohet një pedagog, 5 pedagogë, 100 pedagogë apo 1000 pedagogë – është botë e lirë kjo – dhe të thonë duam të ndryshojmë ligjin. Kjo nuk ndodh.

Ligji është aprovuar pas një punë shumë voluminoze dhe analitike të detajuar dhe ligji duhet zbatuar. Natyrisht, ligjet nuk janë të shkruara në gur, mund të ndryshojnë, por të zbatohet njëherë, të kalojnë vitet e nevojshme për të parë se ku koha kërkon një ndryshim.

Përsa i përket akteve nënligjore, ato kanë marrë kohën e tyre për një arsye shumë të thjeshtë, pasi është kërkuar pajtueshmëri e vazhdueshme me vetë universitetet, me vetë dekanatet, me vetë fakultetet, me vetë profesoratin. Për çdo akt nënligjor, siç u tha, ka pasur një draft që është diskutuar dhe kanë ardhur mendime nga më të kundërtat. Normal. Është bërë punë për t’i afruar, për t’i sintetizuar, në mënyrë që edhe ligji, edhe aktet nënligjore të mos jenë si të dërguara nga qielli me DHL, pa ditur ata që janë subjekt dhe objekt i ligjit se çfarë flitet. Por ama një gjë është e sigurt, asnjë akt nënligjor, sot që flasim, nuk mungon për të ushtruar të gjithë pushtetin që jep autonomia. 80% e tyre janë miratuar, janë dhe 20%. Normal kemi bërë një reformë në kohë rekord, ndërkohë që të tjerët marrin shumë më tepër kohë dhe jemi të bindur tek kjo reformë.

Bëmë akreditimin dhe Universiteti i Tiranës nuk doli mirë, për të thënë një fjalë shumë bujare. Akreditimin nuk e bënë as ekspertët e PS-së, as kushërinjtë e mi, apo të Dhori Kules. Sfida është që në testimin tjetër, çështjet e ngritura të jenë adresuar. Ndërkohë që këtu vazhdon një storie për muaj të tërë,  jo rektori këtej, jo bordi andej, jo u dha leku, jo s’u dha leku. Çfarë lidhje ka rektori me këtë punë? Unë dua ta mësoj sot, me shumë gatishmëri, se nuk kam arritur ta kuptoj dot, është e paqartë për mua, se ku hyn rektori në këtë mes. Mbase është padia ime dhe uroj të jetë padia ime. Por sido të rrotullohet biseda dhe sido të rrotullohet bota jonë e vogël, kjo është një çështje që duhet të zgjidhet brenda universiteteve. Zgjidheni. Për administrimin e keni zgjidhur vetë shumicën, rektorin e keni zgjedhur vetë, dekanin e keni zgjedhur vetë. Senati që jeni ju të zgjedhur, është zgjedhur vetë. Çfarë kërkoni nga ne? Kjo është pyetja ime.

Unë dua këtu ,sot, as më shumë, as më pak, se çfarë kërkoni nga ne? Ka mundësi që ne ta dimë se çfarë kërkoni nga ne? Përveç këtyre që unë i thashë vetë. Nëse kërkoni rritje të financimit për grantin e pakushtëzuar, jemi dakord 100% dhe do ta rrisim. Nëse kërkoni që qeveria të mos merret më me pagat,  jo rriten, jo ndalen, jemi dakord 100%. Nuk merremi më. Rritini vetë, ulini vetë dhe diferencojini vetë. Po nuk diferencuat pagat, jeni të destinuar të mbeteni në bisht të gjithë reformës dhe të gjithë universiteteve të tjera, siç jeni sot bishti i të gjithë universiteteve të Shqipërisë, bazuar tek akreditimi i bërë nga britanikët, jo nga PS, PD, apo nga të dyja partitë bashkë. Por nga britanikët. Kushërinj këtu britanikë nuk ka, që të kenë influencuar një nga agjencitë më të famshme në botë për akreditimin. Prandaj i morëm nga Britania, që të mos dilnim kushërinj, se me italianët, me grekët, me malazezët, deri dhe me francez, rreziku për të pasur këtu kushërinj që mund të influencojnë ekziston, përderisa dhe Napolonin e kemi nxjerrë shqiptar. Në Britani nuk kemi shkuar, nuk kemi nxjerrë ndonjë pretendim për ndonjë mbret të Anglisë që është shqiptar.  Nuk na thoni dot “si, qysh, tek”. Bishti i fundit të kavallit të universiteteve të Republikës së Shqipërisë, për këtë  nuk ka faj as reforma, nuk ka faj as ligji, nuk kanë faj as aktet nënligjore.

E natyrisht, besoj se nëse flasim për përgjegjësi, hajde ta ndajmë, nuk ka problem. Doni ta marrim përgjegjësinë? E marrim të përbashkët, por secili në pozicionin e vet. Ne, në pozicionin tonë, ju në tuajin. Jo, hajde të ndërhyjë qeveria kur është puna për të larë hesapet me njëri-tjetrin, as hajde të ndërhyjë qeveria, kur dikush nuk adaptohet dot me autonominë. Ne nuk do të ndërhymë. Tani ju ftoj të merrni fjalën. Rektor të takon të marrësh fjalën. Shyqyr që bukën e gojës ta zgjidhem.

 

Rektori UT Mynyr Koni: Përshëndetje zoti Kryeministër! Së pari dua të sqaroj një qëndrimin timin, atë që unë në asnjë moment nuk kam përmendur “bukën e gojës”. Statusi im është i qartë dhe nuk e kam përmendur. Dje e kam marrë vesh dhe unë që dikush e kishte thënë. As nuk e kam menduar një gjë të tillë.

Ju falenderoj shumë që na u dha mundësia për një takim të tillë me ju dhe zonjën ministre, për të pasqyruar disa problematika të Universitetit të Tiranës, të cilat në vijueshmëri, për një periudhë afro 1 vit e pak, janë shfaqur në universitetin tonë.

Së pari, detyra ime si rektor, sëbashku me senatin, është se kemi një përgjegjësi shumë të madhe për implementimin e ligjit të ri e reformës, që është finalizuar me aktet nënligjore dhe ne na ka rënë barra e implementimit të drejtpërdrejtë të ligjit dhe të akteve të tjera, që ne kemi detyrë t’i bëjmë si institucion. Ajo që doja të thosha është se përsa i përket ndarjeve të qarta të ligjit të veprimtarisë financiare dhe akademike, është një risi e ligjit dhe pajtohem absolutisht me këtë ndarje, sepse drejtuesit akademikë kanë aktivitetin e tyre akademik, ndërsa drejtuesit financiarë dhe administrativë kanë për të plotësuar kërkesat e tyre, sipas ligjit.

Unë do ta konsideroja këtë ndarje edhe si shprehje të aktivitetit të punës kërkimore të gjithë trupës së stafeve akademike, aq më tepër të drejtuesve akademikë, por gjatë ushtrimit të aktivitetit në këtë pjesë periudhe kohore, që nga momenti që është konstituuar Bordi i Administrimit në janar 2017 dhe në dhjetor 2017 u finalizua dhe procedura ligjore e emërimit të administratorit të universitetit. Ajo që kam ndeshur në punën time si rektor i universitetit është një situatë bllokuese nga veprimtaria e administratorit, me suportin e Bordit të Administrimit. Them bllokuese për shkak të veprimeve të drejtpërdrejta. Së pari, bazuar dhe në ligj dhe në nevojën që ka institucioni, i jam drejtuar zyrtarisht, por asnjëherë nuk janë plotësuar kërkesat për funksionimin apo nevojat e momentit, që mund të sjellë një situatë e caktuar. Jo më larg se javën e ardhshme, ne fillojmë promovimin e programit tonë të studimit tek maturantët dhe natyrisht i kemi marrë masat për të zhvilluar aktivitetin. I jam drejtuar me shkresë dhe më ka kthyer përgjigje, “nuk kam mundësi, realizoje me mundësitë që mund të gjesh”.

Së dyti, është krijuar një situatë e rëndë për të cilën unë kam vënë në dijeni edhe zonjën ministre, për çështjen e punonjësve të Rektoratit të Universitetit të Tiranës. Dua të falenderoj zonjën ministre për aktin nënligjor që nxori muajin dhjetor të vitit të kaluar, i cili ndau qartë raportet funksionale mes rektorit dhe administratorit, që nuk nënkupton parcelizim, por bashkëpunim, sepse jemi të gjithë për një qëllim të përbashkët. Pas vitit të ri, kjo situatë në Universitetin e Tiranës ka agravuar në mënyrë të jashtëzakonshme, duke bllokuar në mënyrë të njëanshme, ndërruar bravën e një drejtorie të burimeve njerëzore, ku ndodhet gjithë dokumentacioni i Universitetit të Tiranës, i personelit akademik, ndihmës akademik dhe administrativ, duke urdhëruar me veprime administrative dhe penguar punonjës të ndryshëm dhe ka krijuar një situatë shumë të rëndë bllokuese në funksionimin e rektoratit.

Për këtë i jam drejtuar edhe bordit, që ka në varësi administratorin, nuk ka marrë zgjidhjen e duhur. Ky është momenti i parë që unë doja ta ndaja këtu me ju, një moment shqetësues.

Ndërsa përsa i përket veprimtarisë, janë të qarta. Është veprimtari financiare, është e linjës bord, makro ekzekutive-administrative dhe veprimtaria akademike është senati, makro dhe rektori zbatues, drejtues i këtyre. Jam shumë dakord dhe këtë kërkoj, por ajo që shoh në këtë moment është ndarja ose mosrakordimi rektor – administrator, apo bord – senat akademik.

Kryeministri Rama: Faleminderit për ndërhyrjen tuaj. Tani, ndërrim bravash, unë kisha dëgjuar vetëm në Federatën e Mundjes. Paska ndodhur dhe në universitet. Po mirë, ky bord, a varet nga senati? Kush e ka zgjedhur pjesën tuaj? Senati. Pra, varet nga senati, sepse keni shumicën. Po të ishte ndryshe, siç është në universitete të tjera, ku “çuditërisht” nuk ka probleme të tilla, ku për arsye të formulës, shumicën e administrimit e ka Ministria e Arsimit, atëherë do thoshim, pyesim shumicën. Shumicën e keni ju.

Pedagoge: Bravat dhe urdhrat janë dhënë nga personi që është autonom nga ne.

Kryeministri Rama: E kuptoj që janë autonom në ushtrimin e kompetencave të tyre, por nuk janë shtet më vete, që do të thotë se senati ka të drejtën t’i thërrasë e t’i dëgjojë. Ka shumë struktura autonome në shtetin shqiptar, por Parlamenti ka të drejtën të thërrasë e të dëgjojë këdo.

Profesor: Senati është i ndarë. Gjysma mbështet bordin, gjysma rektorët.

Kryeministri Rama: Këto janë çështje të demokracisë, i dashur profesor. Është i ndarë senati dhe shyqyr që është i ndarë, se të ishte i gjithë senati bllok për të gjitha, do shqetësoheshim. Por e kam fjalën që këto tema, janë tema për senatin. Ku hyn qeveria tek bravat? Ma tregoni e më thoni si qeveria mundet të ndihmojë në këtë aspekt. Atëherë, kush është fuqia që garanton ushtrimin e kompetencave në bazë të ligjit të autonomisë së zgjeruar? Është senati, mendoj unë.

Dekani i Fakultetit të Drejtësisë: Unë nuk doja të flisja në këtë moment, sepse nuk futem në grupin që është shqetësuar për pagat e personelit akademik dhe unë e mora atë përgjigjen e situatës së krijuar për një mungesë komunikimi në kohë dhe të shtyrjes së afatit të pagesës, e cila në institucionet e tjera është zgjidhur me fondet e brendshme që kanë institucionet, se kjo është autonomia dhe do doja të dëgjoja çfarë pretendimesh kanë që vijnë këtu, ndërkohë po i them unë pretendimet e mia.

 

Kryeministri Rama: Para se të shkosh tek kjo, lidhur me këtë që po diskutojmë, pra, në këtë situatë ku, sipas rektorit, është kjo pasqyrë dhe ku sipas zonjës në fund që foli, bordi vepron në mënyrë krejtësisht të pavarur, kur ka nevojë për një ndërhyrje, a është senati fuqia që mund të bëjë balancën e gjithë këtyre?

Dekani i Fakultetit të Drejtësisë: Të vijmë këtu e të flasim për brava më duket se nuk është në nivelin tonë dhe autonomia, ta deklarosh, ta kuptosh e ta zbatosh, po na rezulton se qenka pak e vështirë. Flasim me terma autonomie dhe sillemi me terma autoritarë. Tani, është shumë e saktë ajo që u tha, që ligji i ri për Arsimin e Lartë ka sjellë një reformë të rëndësishme në Arsimin e Lartë në Shqipëri dhe brenda reformave ju ka përcaktuar autoriteteve dhe organeve edhe fushën e veprimit të tyre dhe fuqinë që ato kanë në administrimin e institucioneve të Arsimit të Lartë. Të themi që institucionet e Arsimit të Lartë nuk janë në interesat jashtë universitetit, unë nuk mendoj se është e saktë. Arsimi i Lartë publik në Shqipëri është pasuri kombëtare. Universiteti i Tiranës është pasuri kombëtare. Ne kemi qenë lider, vazhdojmë të jemi lider, pavarësisht nga një verifikim paraprak që na është bërë, për shkak të potencialit të lartë që ne kemi, për shkak të trashëgimisë që kemi dhe ne këtë në këtë treg konkurrues duhet ta mbajmë e nuk duhet të kemi as frikë nga konkurrenca, sepse konkurrenca e institucioneve të tjera në raport me universitetin e Tiranës është shumë e lartë. Kjo jo për shkaqe subjektive, por bazuar mbi kritere objektive. Sa profesorat ka universiteti i Tiranës, janë shumë universitete bashkë, apo institucione të Arsimit të Lartë që mund të bëjnë në numër fizik. Një fakultet i jonë është sa disa institucione bashkë, por ai akreditimi është institucional, që ka të bëjë pikërisht me diçka që është formale, është dokumentacioni që universiteti duhet të mbajë, ku në këtë pikë, realisht ne jemi dobët dhe kemi marrë atë që meritojmë, por jo akreditimi akademik që është thelbi i asaj që kërkon institucioni i Arsimit të Lartë. Ne kemi besim se kemi tjetër rankim. Është e vërtetë ajo që tha zoti rektor, se që nga fillimi i administrimit kemi një problem të brendshëm, i cili nuk po na lë të ecim përpara. Krijohen forca që në vend të bashkohen, ndajnë njërit-jetrin dhe e pengojnë universitetin të eci përpara. Kemi debatuar në vazhdimësi për këtë. Kemi një rektorat, i cili administron veprimtarinë e përditshme, para se të shkojmë në senatin akademik, i cili mblidhet një herë në muaj, apo sipas nevojave që ka universitetit dhe ne jemi vënë përballë situatave të bllokimit të institucioneve. Më vjen shumë keq ta them, por jemi përpara këtij fakti. Qeveria nuk mund të thotë dhe ministria nuk mund të thotë që ne nuk zgjidhim konfliktet tuaja të brendshme. Më lejoni t’ju kundërshtoj zoti Kryeministër, ju nuk do zgjidhni konfliktet tona të brendshme.

Kryeministri Rama: Unë e di që po erdhi puna në një pikë fundore, na e jep ne ligji të drejtën të ndërhyjmë, por aty është pikë fundore. Aty nuk është seancë pajtimi, aty është proces ndëshkimi, por unë nuk shkoj deri atje, sepse unë besoj që kjo është një gjë e re dhe si një gjë e re do kohwn e vetw. Kam marrë pjesë personalisht në tre debate midis ministrit të Financave, ministres së Arsimit, Sekretarit të Përgjithshëm, ekspertëve; luftë. Për çfarë? Për trashëgueshmërinë automatike të fondeve. Të gjithë thoshin duhet të trashëgohen, por ministria e Financave thoshte duhet të trashëgohen çdo vit me aprovim të Ministrisë së Financave. Historitë e këtyre ekonomistëve, se të gjithë njësoj janë, kur janë në atë pozicion, se është ajo gjëja e madhe, financa publike, që është dhe ajo legjitime. Pra, është një gjë e re, është një reformë që na ka çuar në një hapësirë të panjohur, ku duhet të gjithë të bëjmë sforco që të adaptohemi. Prandaj po them që nuk është momenti për të shkuar tek extrema ratio. Prandaj po ju pyes, pa shkuar aty, si zgjidhet kjo? Pa shkuar tek ajo, se po shkuam tek ajo, aty duhen prerë koka, në kuptimin demokratik të fjalës.

Dekani i Fakultetit të Drejtësisë: Unë thashë që Universiteti i Tiranës nuk është një pasuri që është vetëm e jona. Është pasuri e të gjithëve e nëse ne gabojmë, atëherë duhet të gjejmë mekanizmat që gabimet t’i ndreqim dhe pasojat, po të jetë për të ardhur, le të vijnë. Ne kemi një problem shumë të madh për sa i përket edhe drejtimit akademik, edhe drejtimit të raporteve akademike me ato administrative. Nuk është çështje jemi të ndarë në mazhorancë apo në minorancë në senat, por është çështje… ligji nuk është çështje vote, ta votojmë ne, sepse duam ta zbatojmë kështu. Ligji është ligj, ligji kuptohet, ligji zbatohet dhe ligji është i detyrueshëm për ne. Nuk është ta votojmë e ta kuptojmë e ta zbatojmë ligjin në këtë formë që bën mazhorancë dhe mazhoranca mund të jetë gabim, edhe pse në këtë rast, mendoj unë, që mazhoranca nuk është gabim.

Problemi që ne kemi është që deklarojmë që i njohim funksionet dhe sillemi ndesh me funksionet. Ligji i ri për Arsimin e Lartë ka bërë një ndarje të prerë, por jo aq të prerë në kuptim tjetër, të funksioneve akademike me funksionet administrative, ku funksionet akademike ia ka lënë autoriteteve dhe organeve akademike të universiteteve dhe peshën specifike e ka çuar në Departament, në njësinë bazë të universitetit. Piramida tashmë nuk është siç ka qënë. Dikur ishte rektori, tani është Departamenti dhe Departamenti ushtron gjithë autonominë universitare dhe sa vjen dhe zbutet autoriteti i organeve dhe autoriteteve më të larta. Ne nuk e kemi kuptuar këtë, ne vazhdojmë me principet e ligjit të vjetër dhe bëjmë krahasime, kështu e ka bërë Dhori, pse mos e bëj dhe unë. Jo, nuk është ligji i 2007 në fuqi, është ligj tjetër. Ligji e çon peshën specifike poshtë, atje ku jepet arsimi, atje ku bëhet kërkimi shkencor.

Ky ngërç është i zgjidhshëm, është të kuptojmë funksionet tona, të nxjerrim përgjegjësitë tona. Universiteti i Tiranës, ndryshe nga çdo universitet tjetër, bordin e administrimit e ka të vetin në mazhorancë. Kujt ia kërkojmë problemin? Dy administratorë janë ndryshuar, i pari që iku dhe që me klauzolën që ky është kancelar nuk është administrator, nuk po e pyesim sa duhet dhe administratori i ri që sa erdhi, që është administrator me të gjithë konkurrimet, është i njëjti problem që ka rektori ynë me administratorin e universitetit. Tani e kanë këta të dy gabim apo kush e ka? Ne, këto shqetësime nuk kemi ardhur t’i zgjidhim këtu. Ne i kemi bërë çështje të debateve tona brenda, janë mbledhje pafund të rektoratit, ku ne i kemi prezantuar që universiteti nuk është repart ushtarak, universiteti nuk është institucion shtetëror në mënyrën e funksionimit të tij. Universiteti është institucion publik, nuk është baras me një ndërmarrje, nuk është baras me një ministri. Ne këtu merremi me terma kush është punëdhënësi, kush është punëmarrësi. Punëdhënës në Republikën e Shqipërisë, në institucionet publike të Arsimit të Lartë janë vetë institucionet. Nuk është as dekani, as rektori, as bordi, as njeri tjetër. Ne zihemi kush e ka emrin, si e ka emrin. I deklarojmë që i njohim autonominë dhe e zhvillojmë autonominë në mënyrë autokratike, që nuk është e saktë, as me ligj.

I kemi ngritur si probleme zoti Kryeministër, i kemi ngritur në vazhdimësi si probleme. Kemi arritur në përfundime, të cilat kemi rënë dakord e të nesërmen, ajo që ka ndodhur është që ndryshe nga ç’është rënë dakord e ndryshe nga ç’është maxhoritari i çështjeve të caktuara, veprohet në mënyrë po autoritare. C’punë ka rektori të nënshkruaj kontrata financiare? Këto janë gjëra që në dukje janë të vogla, janë banale, por janë çështje të mentalitetit që ne nuk po na lejon të ecim përpara. Po ju them, nuk është rroga. Universiteti i Tiranës nuk i punon sistemi elektronik, ka 1 vit. Studentët e mi kanë bërë provime në 40 e ca gradë e tani në dimër janë në të ftohtë, pse? Sepse duhet ta nënshkruaj unë kontratën si akademik e në vend ta nënshkruajë ai që duhet dhe krijojmë konflikte. Po pse është në interesin dhe në nderin e Universitetit të Tiranës që ne të shkojmë e t’i zgjidhim konfliktet nëpër gjykata? Apo me kallëzime penale? Që edhe këto, në fund të ditës kanë rezultuar që ai mendim që kemi thënë është konfirmuar edhe me vendime gjyqësore, edhe me auditime që janë bërë, që janë sjellje të gabuara në raport me ligjin.

Ne do vazhdojmë të bëjmë gjithë veprimtarinë tonë të brendshme, të ngremë problematika, të mundohemi t’i zgjidhim, por, në fund të ditës, nëse gjërat nuk zgjidhen, ka edhe pika ekstreme. Ne mund të themi sot jemi në një pikë shumë të vështirë të funksionimit tonë. Zero përqind kemi realizuar buxhetin e investimeve. Ndërkohë që kemi realizuar 90% atë akademik dhe të kërkimit shkencor. Pse 0%? Sepse duhet ta ndajë rektori pushtetin me administratorin. Akoma duhet të kuptojmë se kush është administratori financiar i universitetit? Autoriteti financiar është administratori dhe bordi, por një gjë është ajo që nuk duhet ngatërruar, që bordi i administrimit dhe administratori nuk ushtrojnë funksione në vetvete për shkak të interesit të tyre, të qejfeve të tyre, apo të vizioneve të tyre. Ata i ushtrojnë këto funksione në shërbim të asaj që ofron Arsimi i Lartë, që është zhvillimi akademik dhe kërkimi shkencor, që do të thotë se nuk kanë interesa jashtë interesave akademike. Kush janë kërkesat tona për ta dhe ata nuk na përgjigjen, unë nuk di ndonjë rast të tillë. Këtu është fjala, kush e ka autoritetin, e kam unë, apo e ka kancelari im në fakultet? Asnjë nga dekanët nuk ka probleme me kancelarët, me administratorët e tyre, i vetmi problem është në nivelin institucional. Ndërkohë që ju thashë, është baza ajo që ka gjithë peshën e autonomisë universitare dhe nga kjo vijmë e kthehemi tek një konflikt në majë dhe këtë konfliktin në majë e bllokon Universiteti i Tiranës. Janë shumë gjëra që nuk i zbatojmë dot për shkak të këtij konflikti e që për mendimin tim, nuk është çështje e bordit. T’i thuash bordit që unë të bllokoj ty protokollin, se thamë për bravë është tjetër gjë, kurse po ti thuash bordit që nuk të kaloj shkresat e tua në protokoll, sepse nuk më pëlqejnë mua, kjo nuk ka ndodhur në asnjë vend.

Kryeministri Edi Rama: Jam shumë dakord me shprehjen që po ishte për traditë dhe për potenciale, Universiteti i Tiranës nuk duhet të ketë konkurrentë që ta imagjinojnë që mund ta barazojnë. Duhet të ketë vetëm të tjerë që të luftojnë kush është i dyti. Ajo pjesa tjetër, me të cilën është marrë procesi i akreditimit, ajo tregon sa i organizuar dhe funksional është universiteti, për të vazhduar traditën dhe për të shfrytëzuar potencialet, se edhe universitetet jo publike që kanë avancuar me profesorët, nuk i kanë marrë në hënë, nga Universiteti i Tiranës i kanë shumicën dërrmuese, të paktën.

Tani është vetëqeverisja e universitetit. Ajo ose e çon përpara dhe hapësira për ta çuar përpara është dhe duhet të ishim këtu, duke bërë diskutime të tjera që i kemi bërë më parë, – është dëshmitar Dhori, janë dëshmitarë edhe të tjerë që janë këtu, – që si ne të hyjmë në një fazë të re bashkëpunimi me Universitetin e Tiranës, për të shfrytëzuar pikërisht potencialet që ka për t’ia vënë në shërbim qeverisjes së vendit, në kuptimin e konsulencave, si ne të ndërrojmë komplet lojën brenda universitetit dhe universiteti të bëhet aktor në treg dhe kërkimi shkencor apo e gjithë ajo dija e pedagogut të universitetit të kthehet në fuqinë e dijes në treg dhe universiteti të mos rrijë të presë rrogat, po themi, por të bëjë para. Universiteti i Tiranës mund të bëhet një nga institucionet me më shumë para në Republikën e Shqipërisë, pa diskutim. Mund të bëjë buxhetin e vet dhe mund ta tejkalojë me disa-fish – nuk e ekzagjeroj fare, – buxhetin që i jep shteti, në kushtet e autonomisë që ka. Sfida e drejtimit kjo është.

Drejtimi akademik ka programet, por ka dhe këtë element tjetër që në universitet na mungon, që është përfshirja e forcave të brendshme dhe e fuqisë së dijes në treg, për t’iu dhënë profesorëve të nderuar dhe njerëzve të ditur mundësinë që të jetojnë me 5-fishin, 10-fishin e rrogës. Unë nuk po flas fantazira këtu, se janë gjëra që i bëjnë të tjerët. Nuk është se duhet të shpikim ne ndonjë gjë. Bashkitë e Shqipërisë, sot kanë një problem madhor, që është kapaciteti i dijes. Vetëm me Fakultetin e Ekonomisë së universitetit mund të bëjnë gjëra që s’kanë për t’i bërë dot kurrë me ato drejtoritë ekonomike atje, për sistemet taksave, për sistemet e partneriteteve, për të gjitha dhe duke paguar Fakultetin, jo duke i marrë falas.

Pse duhet të shkojmë të kërkojmë konsulentë të huaj për njëmijë e një gjëra që janë krejtësisht të bëshme dhe kur ne e dimë shumë mirë, që edhe konsulentët e huaj vijnë ju takojnë juve dhe ju punësojnë juve? Thonë merr ti një fee këtu dhe më bëj projektin. Dhe vijnë e sjellin sikur janë të huaj. Pse?

Këtu është thelbi. Ne duhet të bëjmë diskutime të tjera. Autonomia duhet shfrytëzuar pikërisht për këtë, e para, çdo profesor që hyn në Universitet të jetë atje, jo thjesht një rrogëtar që merr rrogën, por të jetë atje një pjesë integrale e këtij rrjeti fuqie të dijes dhe si pjesë e këtij rrjeti fuqie të dijes të marrë sa të ketë fuqi, edhe përfitim financiar nga kontributi që jep.

 

Tani rrimë diskutojmë këtu për brava e për historira tenderash e për historira investimesh! Po tani, edhe ato pak investime, se të ishin miliarda hajde se po thonim që nuk po i bëjmë dot se janë shumë, por nuk janë dhe shumë.

Edhe ato investime modeste që janë të domosdoshme për jetën e përditshme të Universitetit, ngrohje-ftohje, sisteme elektronike, të mos bëhen, të digjen?!

Nuk e di.

Por në fund të ditës është sfida e lirisë. Më shumë liri nga autonomia është sfidë, pikërisht për këto arsye, sepse është ndryshimi i të gjithë lojës. Kjo sigurisht që do t’i ketë këto tensione, por duhet zgjidhur. Unë nuk i shoh të panatyrshme, sepse është inercia e shumë viteve, por duhen zgjidhur.

Në këtë pikë unë mendoj që pa shkuar te “extrem ratio” duhet të zgjidhim, se nuk është çështje personash, është një çështje qasjeje. Senati ka një fuqi dhe një detyrim në këtë drejtim, pavarësisht se mund të mos ketë kapacitetin vendimmarrës që të thotë, “ti je i pushuar”, se nuk është ky roli i Senatit që të pushojë njerëz nga puna.

Por ama ka një detyrim në këtë drejtim.

 

Dhori Kule: Pajtohem me idenë, tashmë të konsoliduar që takimi i sotëm duhet të ishte për ato sfida që vërtet ne kemi dhe dua t’ju informoj që, në kuadrin e ligjit të ri të arsimit të lartë, Fakulteti i Ekonomisë së Universitetit të Tiranës dhe fakultete të tjera që janë në universitet publike të rretheve në këtë linjë kanë filluar të kontaktojnë me pushtetin lokal, sikurse bëmë këtu me pushtetin qendror, për të përcaktuar pikërisht atë bashkëpunim të kërkuesve për problematikat që ka vendi dhe ne sot duhet të flisnim për këto probleme, zhvillimet social-ekonomike, ku dalim ne, kërkimet, projektet që bëjmë ne.

Por kemi mbetur dhe sinqerisht më vjen turp që, Senati i Universitetit të Tiranës të katandiset, të bëhet objekt qesharak Senati dhe pedagogu i Universitetit të Tiranës sikurse po shoh këto ditë në media.

Është e paperceptueshme për mua.

Më vjen turp të dal rrugës se më duket si njerëzit që u shqetësuam se na u vonuan rroga 3 ditë. Kush ia jep të drejtën, kujt, të tallet me reputacionin tonë, duke thënë që neve na u vonua rroga 3 ditë edhe ne vdiqëm.

Po shoh nga mëngjesi në darkë, në media, në parlament, fillojnë tallen, “rrogat”, “pa rroga”. Tani si ekonomist edhe si drejtues në strukturat e Universitetit të Tiranës dhe për një kohë të gjatë edhe i Universitetit të Tiranës, zoti Kryeministër, dua t’ju bëj me dije një fakt, kemi qenë institucioni që për problemin e ligjit të arsimit të lartë kemi qenë më aktivë.

 

Kryeministri Edi Rama: E saktë.

 

Dhori Kule:  Të gjithë që dilnin jo po forumra, njëra-tjetra… I kemi artikular në mënyrën institucionale qëndrimet tona.

 

Kryeministri Edi Rama: Edhe kundërshtitë. Ka qenë Universiteti më aktiv dhe me më shumë kundërshti e debate për të ardhur te pika e përbashkët.

 

Dhori Kule: Nëse projektligji kur u kthye në ligj është kthyer në formatin që është sot, ne kemi një kontribut institucional të jashtëzakonshëm.

 

Kryeministri Edi Rama: Absolute!

 

Dhori Kule: Dhe këto i kemi bërë në mënyrë institucionale, se po të dilte ta bënte Dhori Kule vetëm, do kishte kundërshti. I kam bërë atëherë si drejtues Senati, me të gjithë fakultetet, departamentet. Përcaktonte qëndrim Senat, pas konsultimit me juristët përkatës dhe themi që kur fillojnë sot problemet e diskutimit të ligjit janë njerëzit që nuk e njohin ligjin. Çfarë ka sjellë ligji që duhet ta njohin dhe e njohin të tjerët nga pikëpamja e asaj që tha profesor Artani? Po ju kap dy shifra statistikore: Kompetencat, që e bëmë vetë ne, me ndërgjegje, ka ndryshuar piramida. Përgjegjësit e departamentit në ligjin e vjetër kishte 6 nene të shprehur kompetencat e tij. Aktualisht është 21 nene. Pra, atë që tha Tani e ke të konkretizuar. Dekani kishte 7 nene. Është në 13 nene. Rektori ishte në 12 nene, është në 9 tani. Pra, ka zbritur fuqia, sikurse e kanë të gjitha universitetet e botës.

Janë ndarë në mënyrë eksplicite funksionet dhe kompetencat. Unë në kohën që isha rektor, më detyronte ligji dhe nuk e bëja. Unë nuk firmosja kontratë, megjithëse ligji e kishte që duhet ta bëja unë, ia delegoja kancelarit. Pra këtë e kemi kërkuar vetë. Kjo duhet të ndahet. Nuk ka në asnjë vend të Europës që Rektori dhe Dekani të merreshin me probleme financiare, sikurse është krijuar një ngërç i turpshëm tani, nuk është ngërç, është i turpshëm, ky jo i paditur nga ata që nuk e njohin ligjin, pra një futje që kemi mbetur përballë një situate mordale. Ligji e ka të qartë, por na gjenerohen situata të tilla.

Problemi i rekrutimit, me të drejtë e tha, e kemi modelin e administratës publike, është DAP-i që bën rekrutime, nuk bën ministri. Ky model është interferuar në ligjin e arsimit të lartë. Ligji e ka shumë të qartë, Rektori firmos kontrata. Punëdhënës është institucioni dhe me një procedurë. Po ta dini zoti Kryeministër, turp që po i themi këtu, jemi pa bërë procedurat e rekrutimit, dy fakultete, unë kam 24 pedagogë të bllokuar që nuk bëhen procedurat e rekrutimit dhe nuk firmosen kontrata, d.m.th., atë detyrim që kanë nuk i firmos zotëria dhe Fakulteti i Drejtësisë ka 29% të ngarkesës mësimore me pedagogë të brendshëm, janë miratuar, do shtohen dhe 29 të tjerë dhe nuk fillon dot procedurat. Pra është një ngërç institucional i qartë. Nuk e kërkojmë tek ju. Jemi përpjekur me të gjitha mënyrat, aq më shumë mua më ka ardhur turp që problemet e Universitetit t’i nxjerr në pazar. Por ka ardhur në atë situatë që kërkojnë veprim ligjor. Situata është e ngarkuar. Nuk është problem bravash. Bordi i administrimit, një pyetje shumë e thjeshtë që mund ta bëjnë kolegët, – pse funksionoi në të gjithë universitetet e tjera ku mazhoranca është e Ministrisë dhe na akuzojnë të hiqen përfaqësuesit e Ministrisë? E kam thënë atëherë kur u bë nga ministri teknik një ndryshim, edhe përfaqësimi ka qenë dinjitoz. Ne në ligj e kemi që përfaqësuesit që vijnë nga Ministria mundësisht, a ka mundësi të vijnë nga pushteti lokal? Ne kemi nevojë për komunikim me pushtetin lokal. Kemi zv/kryetarin e bashkisë. Çfarë duam më shumë për të lidhur kontakte me Bashkinë e Tiranës. Na e ka dhënë këtë të drejtë përgjegjësia e ministres, dy të tjerët janë drejtorë drejtorish. Pse duhet t’i akuzojmë kot? Çfarë kanë bërë këta kur mazhorancën e kemi ne? Pra qëndrimet administrative, financiare janë të qarta. Është një ndërhyrje e frikshme e paligjshme. Janë të tilla që, secili, atë firmë do kishte frikë ta mendonte gjithë jetën e vet. Kanë firmosur duke qenë në spital kontrata tenderash. Kjo është e paimagjinueshme zoti kryeministër! Prandaj nuk e kemi bërë, nuk kemi dalë të themi poshtë e përpjetë nga ato që dalin, shqetësohen për rrogat tona një grup, me të drejtë, ata bënë mirë që u shqetësuan për rrogat, por a e dinë ata që Fakulteti i Ekonomisë, se s’po ngrihen studentët, nga mosrealizimi i investimeve, sepse investimet nuk janë pak, është rikonstruksioni i Fakultetit, i cili nuk është realizuar. Nuk është realizuar, jo për faj të Bordit dhe administratorit, nuk është realizuar se është futur në kompetenca administratori, Bordi e Rektori në mënyrë të paligjshme. Një situatë e turpshme kur pezullohej administratori dhe rrinte prapa derës së Rektoratit administratori i Universitetit se nuk i donte qejfi Rektorit të futej ai. Sinqerisht mua më vjen turp! I kemi bërë të gjitha përpjekjet në Rektorat. Ia kemi thënë dhe stërthënë të gjitha këto. Situata ka ardhur tani tek zgjidhja ligjore. Hallet tona nuk do na i zgjidhni dot ju. Por ligji ka parashikuar një situatë eksplicit. Neni 7 thotë: “Për pajtueshmërinë e funksionimit të ligjshëm të institucioneve të arsimit të lartë në raport me ligjin ministria e Arsimit e ka këtë përgjegjësi”. Janë bërë vlerësime qoftë nga Gjykata, qoftë nga KLSH-ja, qoftë nga Ministria e Financave. Ne nuk mund të mbetemi peng, as i Dhori Kules, as i Mynyr Konit. Universiteti i Tiranës është pasuri e shqiptarëve. Nuk është më problem individësh. Në ka person më të tërhequr nga të gjithë, kam qenë unë, sepse sapo del Dhori Kule fillojnë thonë, “ai e ka fajin, se ai e vuri atë”. Unë, përballë kësaj përgjegjësie që kam, tani nuk ka më faj, tani jemi përballë pasurisë më të madhe që ka në fushën e arsimit. Ai problemi i akreditimit institucional nuk ishte falë britanikëve. Madje e kam thënë në Senat edhe me shaka, apo pa shaka, e kemi bërë njëherë gabimin në 55-ën, e ka bërë Enver Hoxha, që doli kundër britanikëve. S’ka më tani. Të mos guxojë kush të dalë, sepse është vlerësim i Britanisë. Faji është yni. Ne e dimë shumë mirë. Është institucional. Nuk është auditim. Nuk ishte e kohës së Dhori Kules. Se thoshte ndonjëri që është i kohës së Dhori Kules, ata nuk bënë auditim. Auditimi bëhet në momentin e periudhës që ka qenë Dhori Kule. E kam lënë situatën dhe kam përgjegjësi institucionale si ish-Rektor, si Dekan i një Fakulteti që jam votuar me 96%. Ai Fakultet i ka dhënë zotit Koni 90% pa shkuar asnjë ditë atje. Prandaj kjo është një përgjegjësi ndaj institucionit. Universiteti i Tiranës duhet ruajtur nga të gjithë. Do ta ruajmë. Tek ju nuk kërkuam ne takim. Na thirrët. Ju falenderojmë. Jemi bërë, shoh në televizion, “pagat e pedagogëve”, na fyen, kemi turp të ecim rrugës. Na shohin njerëzit, “ore, këta paskan mbetur pa lekë”! Prandaj situata zoti Kryeministër është ngërçi duhet të kalohet me zgjidhje ligjore.

 

Kryeministri Edi Rama: Më lejoni që të mos jem dakord me këtë pikë, të paktën për momentin. Unë e di shumë mirë atë nenin 7. E di shumë mirë edhe se, çfarë përgjegjësie ka Ministria dhe qeveria në momentin e papajtueshmërive që krijojnë ngërçe, por është, e përsëris, “extrem ratio” dhe duke qenë se mendoj, që, pavarësisht absurditetit përmes të cilit shfaqen këto papajtueshmëri, pavarësisht kalimeve në situata që, thashë, vetëm në Federatën e Mundjes i kam dëgjuar, ah po, kanë qenë dhe këto historitë e këtyre partive që i merrte vulën ai kryetari, kryetari tjetër, se, më kujtohet njëherë, s’po e përmend emrin, takova një kryetar nga këta të partive dhe i thashë, “si i mërzitur më dukesh”. “Ma vodhën partinë,” – tha, ia kishte marrë vulën ai dhe ky kishte ngel pa parti. Përveç këtyre, tani për një universitet këto janë të paimagjinueshme, por janë absurditete që lidhen me një fazë fillestare të zbatimit të reformës, pra janë çështje mendësie dhe moskuptimi. Për këtë arsye, unë thashë që, të bëjmë këtë takim me Senatin, sepse, në fund të fundit, me të gjithë respektin për çdo pedagog, për çdo grup pedagogësh, që, në mënyrë të pavarur në formë, edhe shoqate, forumi, organizate, celule, apo edhe komplet pa asnjë sigël, mund të ngrenë probleme, në fund të ditës, si Kryeministër unë mund të pres këdo, por, ama, në kushtet e ligjit të ri, autonomia e zgjeruar që jep ligji i ri, detyron vetë Universitetin, vetë sistemin që të reagojë dhe të axhustojë çdo pjesë të procesit akademik.

Kështu që, unë jam shumë i qartë për atë që ju kërkoni, në kuptimin e ushtrimit të përgjegjësisë nga ana jonë, duke marrë masa, por para se të shkojmë te masat, unë besoj që këtu, pavarësisht kundërshtive, jeni një grup njerëzish që logjikën e keni mbi mesatare. Besoj që edhe sensin e detyrës ndaj Universitetit e keni mjaftueshmërisht për të qenë të përgjegjshëm edhe për ta zgjidhur këtë unë mes vedi, sepse ligji është i qartë, nuk lë vend për ekuivok. Nuk ka lidhje Rektori me Bordin në kuptimin e kompetencave. Janë të ndara me thikë. S’kanë fare interferenca. Por nuk është se të jep mundësinë që të thuash, “shiko se këtë e kemi bashkë”. Kjo është një gjë që duhet zgjidhur.

A duhet tani të zgjidhet me masën ekstreme?

Unë mendoj që pa kaluar aty, i takon përsëri edhe një sforcoje tjetër nga ana juaj, Rektorit, në radhë të arë që është person i zgjedhur dhe autoriteti më i lartë në piramidë, por me vetëdijen që, pesha e përgjegjësive të drejtpërdrejta ka rënë mbrapsht. Pse? Ka rënë mbrapsht për t’i dhënë çdo departamenti fuqinë që i ka munguar dikur, se me ligjin e vjetër departamentet ishin si këto repartet e ndërmarrjes mekanike. Merrnin atë planin edhe, “ti ke bulonat, ti ke gozhdët, ti ke vidat”. Tani është komplet ndryshe.

 

Pedagoge e Gjuhëve të Huaja: Faleminderit për këtë mikpritje i nderuar zoti kryeministër! Vij nga Fakulteti i Gjuhëve të Huaja. Jam senatore, por pata kurajon edhe të marr pjesë tek Forumi që u organizua këto ditë dhe më vjen mirë që kjo ngjarje shërbeu dhe si nxitje për të bërë këtë takim. Do të thoja se, në radhë të parë, çështja e rrogave nuk ishte çështja kryesore, por ajo që mendoj si pedagoge, është mungesa e funksionimit demokratik, kultura demokratike e funksionimit të institucioneve, që, do të thotë, mungesa e një informimi, d.m.th., se çfarë ka ndodhur, pse ka ndodhur. Kjo më shtyu kryesisht në këtë aspekt. Nuk është çështje turpi. Është çështje pra e një lirie mendimi tjetër, pra për t’u organizuar diku tjetër. Nga ana tjetër, dua t’ju siguroj se, kam qenë gjithmonë në takimet që ju keni bërë që përpara marrjes së mandatit të parë në takimin që keni bërë me pedagogët dhe kisha shumë ideale, shumë shpresa për arsimin e lartë, sepse me të vërtetë përfaqësoj atë grup intelektualësh, atë grup pedagogësh të Universitetit në tërësi që janë shumë të interesuar për cilësinë, për mësimdhënien, për studentët, për bashkëpunimin me botën, me gjithçka. Në kuadër të kësaj, ju kam dërguar dhe në muajin korrik një shprehje interesi për bashkëpunim në platformën tuaj që kërkonit pra për fusha të tilla të caktuara. Nuk pata asnjë lloj përgjigje, kuptohet personat të cilët bashkë me ju, as edhe…

 

Kryeministri Edi Rama: Më fal, se e kam me merak këtë punën e Platformës. Në korrik platforma nuk ka funksionuar. Ka qenë thjesht një dokument paraprak. Platforma ka afro 3 muaj që është funksionale. Kështu që, taksirat edhe njëherë tjetër atë shprehjen e interesit në mënyrë që të adresohet.

 

Pedagoge e Gjuhëve të Huaja: Dua të them me këtë gjë që ka qenë kaq e madhe dëshira për të kontribuuar për Universitetin ku unë punoj. Në Forumin që u organizua jam shprehur tekstualisht kështu, që problemet janë të brendshme, të Universitetit, por problemet janë edhe të Universitetit me institucionin, pra me Ministrinë. Doja të pyesja zonjën ministre, që kur ka hyrë në fuqi ligji i ri, a ka një monitorim nga ana e Ministrisë së Arsimit nëse është zbatuar ky ligj? A janë krijuar strukturat nëpër Universitete dhe konkretisht në Universitetin e Tiranës, që, në këtë mënyrë të dimë çfarë ka ndodhur, a ka përgjegjësi, sepse kjo sot më duket si një mbledhje pajtimi, e vlerësoj shumë këtë gjë, me këtë frymë kam folur edhe në Senat, jam anëtare Senati, nuk përfaqësoj asnjërën palë, jam Esmeralda, jam vetvetja dhe i kam ftuar të gjithë për një diskutim që të shikojmë të mirën e përbashkët. Kryesorja janë studentët. Pra e kam kërkuar këtë gjë, por kam parë që ka ngërç zoti Kryeministër, ka shumë ngërç, që do të thotë, nuk mund t’i japin më zgjidhje një pjesë e pedagogëve këtij ngërçi që nuk e dimë, herë është i qartë, herë nuk është shumë i qartë. Pra, ku është roli juaj? Edhe sot erdha me këtë ide: Kryeministri do më pyesë, “çfarë kërkoni nga ne?”

Do të doja transparencë, sinqeritet të vërtetë. Dua të bindeni që ka shumë kolegë që janë me të vërtetë parimorë, të moralshëm, që duan më të mirën e këtij vendi, më të mirën e Universitetit të Tiranës dhe që kanë një background shumë të mirë, shumë të pastër në atë që kanë bërë gjatë gjithë këtyre viteve. Pra, duam sinqeritet. Duam një bashkëpunim më të mirë. Do të doja ta kisha parë ministren herë tjetër në komunikim me ne, me pjesën më poshtë Universitetit, për të diskutuar për të gjithë këto gjëra që ndodhin. Unë nuk di të kem marrë ndonjë akt nënligjor në dorë. Si anëtare Senati nuk kam asnjë akt nënligjor. Mos një mungesë informimi, bashkëveprimi të hallkave me njëra-tjetrën. Ndoshta duhet të shikojmë edhe këtë gjë, si funksionojnë hallkat me njëra-tjetrën?

 

Kryeministri Edi Rama: Ju kërkuat sinqeritet. Unë besoj që jam shprehur shumë sinqerisht gjithmonë lidhur me këtë proces. Përsëri shumë sinqerisht po ju them që, ka diçka të cilën të gjithë ju mund ta kuptoni, por kuptohet më mirë kur ju dëgjon, që ju doni edhe liri akademike, por doni edhe babë, në kuptimin e shtetit-babë, që, ndërhyn kur, për shkak të keqadministrimit, se mos administrimit të duhur të lirisë ka sherr midis jush.

Kjo nuk funksionon kështu.

Së dyti, ju thoni që s’keni marrë në dorë asnjë akt nënligjor.

Kam përshtypjen që nuk është qeveria, apo Ministria që duhet t’ju postojë me postë aktet nënligjore. Nuk e ka detyrë. Aktet nënligjore në 80% të tyre kanë dalë. Ka dhe një 20% tjetër që është duke u bërë.

Së treti dhe që është më e rëndësishmja në këndvështrimin tim dhe po ua them këtu shumë sinqerisht, ministrja sigurisht mund të vijë, mund t’ju takojë, ju mund ta takoni, ministrja gjithmonë është e gatshme t’ju takojë, kjo nuk është çështje a vjen ministrja bisedon me ju, apo s’vjen ministrja të bisedojë me ju, kur ju problemin e kërkoni ta zgjidhni aty ku në fakt problemi nuk zgjidhet. Problemi juaj jeni ju, d.m.th., jo ju personalisht, apo kolegët, problemi juaj sot jeni ju. Pra, ju jeni ata që keni detyrimin të shfrytëzoni autonominë e zgjeruar që ju jep ligji dhe të zbatoni ligjin. Kjo është shumë e thjeshtë. Qeveria ka detyrimin të bashkohet me ju dhe t’ju mbështesë ju për të gjitha sfidat e përbashkëta që folëm, se unë s’mund të them problemi juaj jeni ju, nëse granti i pakushtëzuar nuk rritet. Nëse granti i pakushtëzuar nuk rritet, problemi jemi ne. Pra, ne duhet të rrisim grantin e pakushtëzuar. Pikë. Unë s’mund të them problemi juaj jeni ju, nëse ne frenojmë shpërblimin e pedagogëve sipas kontributeve që do përcaktoni ju. Por nëse ju nuk e bëni këtë problemi jeni ju. Nëse ju nuk gjeni dot vendin tuaj në këtë legjislacion, që është i qartë si drita e diellit, ku është pjesa jonë?

Pjesa jonë është vetëm në një pikë. Të marrim masë, siç parashikon ligji, ligjërisht, për të ndëshkuar përgjegjësit. Por ne nuk kemi shkuar deri aty dhe unë nuk dëshiroj të shkojmë deri aty akoma, edhe pse nuk do e lëmë këtë gjë të vazhdojë pafund. Nuk e dëshiroj të shkoj deri aty, sepse besoj që ju keni të gjithë fuqinë e logjikës, edhe të gjithë sensin e shërbimit në atë Universitet për t’u ulur dhe për t’i zgjidhur këto gjëra se janë shumë të thjeshta. Nuk është problemi se këtu janë të ndërlikuara, apo se ligji e lë të hapur. Nuk e lë të hapur ligji. Ligji e thotë shumë qartë. Drejtimi akademik është këtej, drejtimi financiar është këtej. Mbaroi. Drejtimi financiar nuk është një drejtim financiar në punë të vet, është një drejtim financiar në funksion të kërkesave dhe të nevojave që ka çdo departament, çdo fakultet, çdo dekanat dhe Rektorati në tërësi. Por në momentin kur këto kërkesa janë të qarta, çfarë pune keni ju.

E fundit fare, edhe njëherë po e them, kush kërkon fajin, ose shkakun e kësaj situate tek ligji, nuk di çfarë kërkon. Në këtë pjesë ne nuk kemi asnjë lloj gatishmërie për të diskutuar. Ne ligjin nuk e diskutojmë. Ligji është diskutuar më shumë se shumë ligje të tjera. Ajo që tha Dhori është absolutisht e vërtetë. Universiteti i Tiranës ka qenë oponenca më “e bezdisshme” për të gjithë procesin e bërjes së ligjit. Nuk e kemi çuar ligjin, më kujtohet madje edhe në një moment të fundit, kam folur vetë me Dhorin personalisht, sepse ishte momenti i fundit, gjithçka ishte gati për të shkuar në qeveri dhe këta nxorën 12 pika. Nuk e çuam në qeveri. U zgjat procesi dhe bëmë shumë mirë. Për ato 12 pika u bënë negociata pas negociatash mes ministres, Komisionit, Universitetit të Tiranës dhe u ra dakord. Kjo është e gjitha.

 

Pedagoge e Gjuhëve të Huaja: Vetëm dua t’ju them që kam qenë në oponencë të atij ligji, sepse kam qenë anëtare e Universitetit dhe e di shumë mirë ecurinë. Për shumë pika nuk kemi qenë dakord, edhe pse përsëri kanë qëndruar ato pika. Ato janë tani, por nuk do të thotë që kemi hedhur një dokument dhe ju vrisni veten, pra ju kemi dhënë gjithçka. Ka nevojë për monitorim të gjithçkaje i nderuar Zoti Kryeministër! Ka nevojë monitorim dhe për përgjegjësi, për vendosje të të ndarit të përgjegjësive dhe kërkesë llogarie, për llogaridhënie. Mund të jetë demokracia, jam shumë dakord që ju thoni ju japim liri, por demokracia bëhet edhe nëpërmjet lirisë së fjalës, por edhe llogaridhënies.

 

Kryeministri Edi Rama: Jam shumë dakord me ju për të gjitha këto që thatë, Duhet të vrisni mendjen edhe të zgjidhni problemin, sepse është një problem që e keni krijuar vetë. Nuk ua ka krijuar ligji. E keni krijuar vetë. Tani, këtu sigurisht ka përgjegjës ka dhe persona që s’janë përgjegjës. Unë s’mund t’ju them juve personalisht që keni ndonjë përgjegjësi se ju s’keni, por është brenda Universitetit. Kjo është ajo sfida demokratike, duke përdorur instrumentin e përplasjes së opinioneve, të zgjidhet. Kurse për atë që thatë ju që nuk keni qenë dakord me një pjesë të ligjit, kjo është një çështje e kaluar. Ai është baza e këtij procesi e kjo që po ndodh sot, nuk tregon që ligji është gabim, tregon që ligji ka qenë i vonuar, se ne jemi këtu, në vitin 2018 dhe diskutojmë gjëra që bota të cilës ne duam t’i afrohemi i ka zgjidhur me kohë. Nuk besoj të ketë sot ndonjë universitet në planet, që të ketë lloj diskutimi. Ky diskutim, është rezultat i prapambetjes së thellë të krijuar nga një legjislacion dhe nga një mënyrë të sjelli në 25 vjet demokraci, sikur ishim akoma në komunizëm. Njësoj, asnjë ndryshim dhe vetëm thjesht se personat zgjidheshin. Personat zgjidheshin, por autonomia zero dhe nga ana tjetër ishin si drejtor ndërmarrje. Pastaj, si e bënte njëri, e bënte tjetri, por fiks drejtor ndërmarrje. Kjo ka ndryshuar komplet e këtë ndryshim duhet jo ta diskutojmë, por këtë ndryshim duhet ta mishërojmë në jetën e përditshme të universitetit. Ky është thelbi i çështjes.

Problemi është që po të ishte në gjithë universitetet, do fillonim të mendonim mos ka ndonjë problem. E ka vetëm universiteti i Tiranës. Në asnjë universitet tjetër nuk është ky problem. Bëjani pak pyetjen vetes, pse vetëm universiteti i Tiranës e ka këtë problem. Pse nuk e kanë universitetet e tjera? Atë studimin e thellë bëjeni vetë pastaj.

 

***

Kryeministri Edi Rama: Ministrja e preku pak dhe unë dua ta them më qartë, lidhur me faktin që prej muajsh ne kemi marrë kërkesën nga katër dekanë për të ushtruar përgjegjësinë mbi nenin 7.Ka qenë ministrja në fillim dhe unë më pas, që kemi qenë të një mendjeje që përpara se të ushtrojmë përgjegjësinë mbi nenin 7, t’i japim kohë rektorit, t’i japim kohë rektoratit, senatit, që të adresojnë vetë këtë shqetësim grotesk. Deri tani, koha nuk ka shërbyer për të zgjidhur, por ka, si të thuash, përkeqësuar situatën, që me thënë të drejtën është shumë zhgënjyese.

Megjithatë, unë dua ta mbyll pjesën time, duke ju thënë që koha nuk është pa limit, ne nuk mund të pranojmë që kjo situatë të mbetet pezull e të mos e marri vesh i pari, të dytin, në universitetin më të rëndësishëm, në kuptimin e traditës, në kuptimin e potencialeve që ka vendi ynë. Ajo që është dhe emblema e sistemit universitar të Shqipërisë në fund të fundit, pavarësisht se kohët kanë ndryshuar. Kështu që, ftesa ime është shumë e thjeshtë për të gjithë; Së pari, adresoni problematikën, bazuar tek e drejta që ju jep ligji i ri dhe merreni dhe ushtrojeni autonominë pa u kthyer në vetëkërcënim për funksionimin e universitetit.

Së dyti, ne jemi shumë të vetëdijshëm për çfarë na takon dhe për ecurinë e mëtejshme të universitetit. Unë pres që me universitetin të shkojmë në një nivel tjetër bashkëpunimi, të mos rrimë me muhabete rrogash edhe grantesh, por të shkojmë në një nivel tjetër bashkëpunimi, siç kemi filluar me Universitetin Bujqësor, siç duam të bëjmë dhe me universitetin e Tiranës, për të qenë pjesë e proceseve që i krijojnë universitetit, mundësinë që të bëhet aktor në treg.

E së fundi, dhe një herë tjetër, aktet nënligjore, janë vetëm alibi e atyre që nuk duan ta pranojnë, nuk duan ta kuptojnë dhe nuk duan as që ta lejojnë ligjin e ri që të bëhet fuqia e ndryshimit që në fakt është dhe që e ka të gjithë potencialin për të qenë.

Bota është e madhe dhe liria është e plotë, secili ka ato të vetat, por ligji as nuk diskutohet që nuk preket. Përkundrazi, duhet të forcojë maksimalisht autonominë, duke e mbështetur universitetin më shumë. E prandaj thashë, do bëjmë një rritje progresive të mbështetjes për grantin dhe njëkohësisht, patjetër do marrim gjithë përgjegjësinë për atë që na jep ligji detyrë, kontrollin e zbatueshmirsë së ligjit në universitet.

Takimi ynë mund të kishte e mund të ketë plot gjëra, ju kur të doni, si senat mund të na ftoni. Vetëm lutem shumë, mos fyeni as inteligjencën time, as inteligjencën e studentëve, mos fyeni as inteligjencën e këtij populli. Këto janë muhabete që nuk janë në lartësinë e titullit që keni ju personalisht e nuk janë në lartësinë e këtij forumi që jemi mbledhur ne.

Së pari njëherë, ligji nuk ka tre vjet, që të jemi të saktë. Së dyti, edhe sikur të kishte tre vjet, është shumë i ri për t’i thënë shiko se na duhet një ligj tjetër. Së treti, problemi nuk vjen nga ligji. Problemi vjen nga zbatimi i ligjit e në zbatimin e ligjit përgjegjësia është drejtpërdrejtë e universitetit, sipas shkallëve. Aty unë nuk hyj të përcaktoj.

Për sa i takon qeverisë, qeveria dy gjëra ka, si në gjithë botën edhe si në Gjermani meqë më përmende Gjermaninë. E para, të japi mbështetjen financiare që i takon. E dyta, të kontrollojë zbatimin e ligjit e të marri masa nëse ligji nuk zbatohet. Nëse ju rrini në një zyrë 5 veta, shkoni e kërkojani rektorit të universitetit pse nuk bëhen investimet e pse nuk keni 5 zyra për 5 veta. Kjo nuk është çështje fare e qeverisë e nuk është çështje fare e ministrisë së arsimit. Kështu funksionon në gjithë botën arsimi i lartë. E po ju them dhe një gjë tjetër, prandaj ju them mos fyeni inteligjencën tuaj në radhë të parë, që ligji i arsimit të lartë në Republikën e Shqipërisë ka marrë përshëndetje nga të gjitha institucionet ndërkombëtare relevante, që nga Komisioni Europian, deri tek këta britanikët që nuk latë gjë pa ju thënë, dhe po profesor, jeni bishti i fundit i kavallit, jo sepse e them unë, por sepse e thotë pikërisht akreditimi.

E jo bishti i fundit i kavallit nga pikëpamja e potencialit akademik, nuk hymë fare në këtë temë e këtë po diskutojmë e nuk e di a ishit ju prezent që në fillim apo jo.

Jo nga pikëpamja e potencialit akademik, as nga pikëpamja e traditës, por pikërisht nga ajo pikëpamje që po flasim këtu, nga pikëpamja e qeverisjes, nga pikëpamja e organizimit, nga pikëpamja e dokumentacionit.

E po ju them dhe një gjë tjetër që mua më ka ardhur turp personalisht, si qytetar i këtij vendi në radhë të parë pastaj dhe si Kryeministër, nuk diskutohet, kur kam dëgjuar përshtypjet për universitetin e Tiranës, për pikërisht këtë pjesë që po flasim. Këtu, nuk ka lidhje fare as me qeverinë, as me ministrinë e arsimit, as me qeveritë e kohës. Këtu ka lidhje me kapacitetin e vetë universitetit për t’u vetëqeverisur. Këto janë muhabete që ne mund të shkojmë nga të katër anët, por thelbi është ky: sot universiteti ka mundësinë të bëjë shumë më tepër e në fund fare pastaj, për të gjithë ata që kokëfortësish qëndrojnë me të vetën, unë kam vetëm një shpjegim. Nëse do ishte problem ligji, nuk do ishin universitetet e tjera duke ecur më shpejtë. Të gjitha, edhe publike, edhe jopublike. E nëse ne na duhet më shumë, ne duhet të shkojmë më shumë drejt thellimit të konkurrencës. Ky është thelbi. Duhet të shkojmë më shumë drejt thellimit të konkurrencës, duhet të shkojmë më shumë drejt pikës ku çdo pedagog të mos jetojë me të shkuarën e me medaljet e luftës, por të jetojë me të sotmen e të japi sot çfarë ka për të dhënë e jo të thotë, “unë kam dy plumba këtu dhe kur vjen dimri, çaloj”, siç e bënte njëri që kishim ne në atë kohë. E me ato plumba që kishte marrë këtu mbrapa, ndenji gjithë jetën atje dhe nuk e ngacmonte dot njeri, e sa herë i shkonte njeri për ta hequr, ky çalonte. Këto histori, janë histori të mbaruara. Ne këtu jemi në këto kushte. Pastaj për debate të tjera, bursat gjermane, bursat angelze, kush ikën e kush vjen, hajde ti bëjmë debatet, e ju ftoje biles, se shumë shpejt do bëjmë dhe një konferencë të madhe pikërisht për këtë temë se edhe këtu ka shumë abuzim, ka një kazan të madh që zien gjithë kohës me abuzime të mëdha, por gjithsesi kjo meriton një adresim të veçantë. Ashtu sikundër meriton një adresim të veçantë dhe një gjë tjetër, që nëse duam administratë, nëse duam administratë serioze publike, duhet të zbatojmë ligjin që kemi ne të administratës publike. Është i vështirë, është me probleme, por ky është ligji.

Po të ishte se e kishte fajin ligji, ne do ishim më mirë dje. Kështu që, ju lutem shumë, t’i ndajmë gjërat. Pastaj nëse ju keni tema të veçanta që doni diskutime, ne jemi të gatshëm, pa problem, na ftoni në senat, të vijmë të bëmë diskutime, si t’i doni, me media, pa media. Por mos të shikojmë gishtin, kur gishti tregon hënën. Kjo është e gjitha për mendimin tim.

Unë nuk është se ju ftova këtu për të bërë një diskutim të përgjithshëm apo hajde nga do ia mbajmë, njëri në kodër e tjetri në breg, por ju ftova këtu sepse tha ministrja, një grup pedagogësh kanë shprehur një shqetësim e kanë bërë një deklaratë publike, – thashë, – hajde të ulemi, por të marrim gjithë senatin. Jo se nuk mund të takohemi me një grup pedagogësh, por tema për të cilën flitet është këtu. Senati është përgjegjës e senati është dera e fundit ku ne trokasim. Nëse dhe kjo derë pastaj është shurdhe, atëherë neni 7 e ka shumë të qartë dhe ne fillojmë hymë në zbatimin e nenit 7.