Bashkëbisedim me fermerë të fshatit Troshan, Lezhë:

Kam ardhur këtu sot për të vazhduar një cikël bisedash me njerëzit e fshatit lidhur me sfidat tona për ta zhvilluar më shpejt dhe për ta çuar më përpara sektorin e bujqësisë.

Ndërkohë, përpara se të vinim këtu ishim në spitalin e Lezhës, ku u çel shërbimi i dializës dhe ishte vërtetë një lehtësim i madh shpirtëror të takoje ata njerëz të vuajtur, që për shkak të një sëmundjeje që kërkon një kurim të vazhdueshëm, të përjavshëm, ishin të detyruar për vite të tëra që të merrnin rrugën tre herë në jave bashkë me një apo dy familjarë me shpenzime marramendëse për buxhetet e familjet e tyre dhe të shkonin në Tiranë për të bërë një shërbim që zhvillohej edhe me tre turne.

Sot problemi i këtyre njerëzve shumë të vuajtur këtu në këtë zonë është zgjidhur, ndërkohë që rrjeti i dializës po shtrihet hap pas hapi në të gjithë Shqipërinë, dhe nga një shërbim që të gjithë e merrnin nga një pikë e vetme, tek privati, në Tiranë, duke ardhur nga të katër anët e vendit tre herë në javë, të bëhet një shërbim që e marrin pranë shtëpisë së tyre dhe në kushte siç e pohojnë edhe vetë, optimale.

Sigurisht që thënë kjo, shërbimi ynë shëndetësor vazhdon të ketë ende probleme të mëdha të trashëguara dhe nevojat janë ende të shumta për të arritur që siç është ky shërbim i dializës, të jetë çdo shërbim dhe për t’i krijuar njerëzve tanë kushte optimale pritjeje dhe trajtimi në shërbimin tonë kombëtar shëndetësor.

Por nga ana tjetër, unë besoj se nuk është e tepërt që unë ta përsëris që këtu në fshat njerëzit që punojnë çdo ditë për të nxjerrë me punë të ndershme bukën e përditshme të familjes së tyre, janë ata që e kuptojnë më mirë se kushdo, se për të bërë një punë të mirë duhen shumë kushte, dhe mbi të gjitha duhet mundim i madh, kohë dhe durim dhe kurimi i plagëve të mëdha dhe shumë të përhapura, si një infeksion që po i merrte frymën gjithë sistemit të shtetit tonë prej 20 e ca vitesh, nuk mundet dot të ketë sukses dhe të përfundojë në çdo aspekt, në një hark kohor kaq të shkurtër sa vetëm në tre vjet.

Duke u kthyer në temën për të cilën dua të flas, ju jeni dëshmitarë të dy të vërtetave të mëdha që mjaftojnë për të pasur një pamje të qartë se çfarë situate të rëndë ne trashëguam dhe sesi u agravua, u rëndua, u vështirësua jeta e fshatit për vite të tëra.

Nga njëra anë, mungesën ende të titujve të pronësisë mbi tokën, edhe pse ka një ligj të miratuar ndër të parat ligje të parlamentit pluralist për ndarjen e tokës në fshat, i pazbatuar për çerek shekulli. Pa titujt e pronësisë ne jemi i vetmi vend, padiskutim në Europë, por edhe në botë besoj do jetë e vështirë për të gjetur ndonjë shokë që nuk ka treg toke në fshat, ku njerëzit që punojnë tokën dhe jetojnë me tokën nuk janë pronarë dhe nuk mund ta trashëgojnë, nuk mund ta shesin, nuk mund ta vënë në kolateral për të marrë kredi, nuk mund të marrin pjesë në programet e financimit për shkak se nuk janë zotërues të tokës, e të tjera si këto.

Nga ana tjetër, kjo zonë është një nga dëshmitë më rrëqethëse të faktit se si shteti e braktisi komplet detyrën në raport me fshatin dhe nuk garantoi as më minimalen, ujitjen dhe kullimin, pa të cilat as nuk mund të mendohet që të ketë zhvillim të ekonomisë familjare të familjeve fermere, por përkundrazi siç ka ndodhur në mënyrë të vazhdueshme këtu, vetëm dëme e fatkeqësi lidhur me prodhimin, bagëtitë etj. Faktikisht, ne këto dy çështje i kemi adresuar me shumë forcë dhe në këtë zonë kemi rritur me mijëra hektarë sipërfaqen e tokës së punueshme duke sjellë ujin dhe duke garantuar kullimin. Nuk ka përfunduar ky proces as këtu e as në të gjithë Shqipërinë. Jemi duke punuar dita-ditës. Jemi duke ndërtuar një flotë të re makinerish që do të jenë në dispozicion të shtetit dhe të pushtetit vendor për të bërë të mundur që problemi kanal ujitës-kanal kullues mos ekzistojë më, por të jetë i zgjidhur njëherë e përgjithmonë.

Parafytyroni që ne kemi trashëguar një flotë makinerish, e cila ishte më shumë se 50% jashtë përdorimit dhe ato mjete që përdoreshin ishin të vjetra që nga koha e dashurisë shqiptaro-kineze.

Ekskavatori i fundit që ka ardhur për infrastrukturën ujitëse dhe kulluese në Shqipëri është në vitin 2005. Ndërkohë që ne po ngremë një flotë ekskavatorësh që do jetë e shtrirë në të gjithë Shqipërinë dhe të gjitha bashkitë do kenë mundësinë t’i përdorin dhe të ndërtojnë ndërmarrjet e tyre të ujitjes dhe të kullimit në shërbim të çdo parcele për të garantuar që uji shkon në çdo parcelë dhe çdo parcelë është e kulluar dhe këtu në këtë zonë për të garantuar që çdo përmbytje që vjen si rezultat i mungesës së funksionimit normal të kanaleve, të zgjidhet.

Por sigurisht që këto nuk mjaftojnë. Sigurisht që këto duken dhe si absurditet që diskutohen në një vend në mes të Europës në vitin 2016. Megjithatë kjo është situata që kemi trashëguar dhe na është dashur gjithçka ta rimarrim nga A-ja, pasi është qeverisur duke kapërcyer sa te C-ja sa te ZH-ja e duke u kthyer te F-ja e duke ikur te X-ja dhe asnjëherë nuk është ndërtuar një sistem qeverisjeje me prioritete, me rend punësh, me zgjidhje zinxhir njëra pas tjetrës, faktikisht duke i lënë territoret e Shqipërisë në një katrahurë e vërtetë, që shprehja më kuptimplotë e së cilës ishte, afro 400 bashki dhe komuna, ku nuk e merrte vesh i pari të dytin, ku janë bërë shpenzime kolosale fondesh pa rezultatin që duhet të merrnin, ku janë bërë transformime kriminale të titujve të pronësisë, ku janë bërë abuzime shumë të rënda me territorin, me mjedisin, me tokën e bukës, me plazhet, me lumenjtë e kështu me radhë. Ama nga ana tjetër, paralelisht me këtë proces të titujve të pronësisë, ne duam që të krijojmë një linjë të re financimi për fshatin. T’i japim mundësi familjeve fermerë që duan të zhvillohen që të mund të përfitojnë nga financime me interesa të ulëta, pra nga një para e lirë në banka që garantohet nga shteti.

Ne kemi ngritur një fond të garancisë kombëtare për fshatin dhe ky fond zëvendëson secilin prej jush kur vjen puna për të aplikuar në bankë dhe për të marrë një kredi bujqësore dhe banka nuk kërkon garanci nga ju, por e ka garancinë nga shteti. Kjo e bën këtë linjë financimi shumë të favorshme pasi nuk është një linjë financimi e zakonshme bankare si për çdo biznes që në bankë etj, por është një linjë financimi e garantuar nga shteti. Ne me këtë linjë financimi mund t’i japim fshatit në dorë për investim 300 milionë euro në tre vjet. Është një shumë e jashtëzakonshme, por për ta bërë këtë shumë të mundur duhet të jemi shumë të përgatitur vetë dhe duhet te kuptojmë të gjithë që aksesi në paratë e BE të bankave, të institucioneve të tjera financiare nuk është i dhënë pa bërë asnjë mundim, por sigurohet me aplikime dhe me projekte serioze. Nëse këto gjëra nuk do kishin ndodhur në Shqipëri mund të dukej sikur do flisnim për përralla, por në fakt edhe në Lezhë, në këtë zonë ka fermerë të cilët kanë zhvilluar një ekonomi bujqësore të suksesshme, pikërisht duke iu përgjigjur nevojave të zonës, duke përfituar nga çfarë mundësish krijon zona për produkte të caktuara dhe faktikisht duke e kthyer ekonominë e tyre familjare, në një biznes fillimisht të vogël, pastaj edhe të madh.

Unë kam parë këtu në këtë zonë disa investime shumë të mençura dhe të suksesshme që do të thotë që kjo është e mundur sepse edhe ata që i kanë bërë  janë njësoj si gjithë të tjerët, nuk janë as të ardhur nga hëna, nuk janë as shkencëtarë, janë thjeshtë qytetarë, fermerë të kësaj zone, të cilët kanë pasur intuitën dhe kurajën që të mendojnë për veten dhe për familjen e tyre pa pritur që gjërat të rregullohen vetë dhe kanë marrë me guxim iniciativa, të cilat sot janë të suksesshme. Kjo gjë mund të bëhet në shkallë të gjerë duke bashkuar forcat.

Nuk flasim për kooperativa si ato të dikurshmet të imponuara me ligj, me ideologji, me forcë, por flasim për bashkime interesash, për të prodhuar, për të pasur të garantuar shitjen dhe për ta kthyer familjen fermere në një biznes të vogël siç janë familjet që kanë një biznes të vogël në qytet, kanë një dyqan, kanë një restorant, kanë një pikë shërbimi dhe janë biznes.

E pastaj disa mund të rriten më shumë, mund të bëhen biznes i madh, disa të tjerë mund të mbeten biznes i vogël, por ama e rëndësishme është që ekonomia familjare ndryshon komplet strukturë. Nuk është më që vetëm “po mbjell, po mbaj frymën gjallë dhe pastaj  po marr trastat po dal te rruga dhe të shes ato që më kanë mbetur”. Kjo nuk është bujqësi, kjo është vetëm një përpjekje e dëshpëruar për mbijetesë. Ndërkohë që për të bërë realisht zhvillim dhe progres për çdo familje dhe së bashku, duhet të mendojmë për forma të reja që nuk janë e përsëris, forma që ne i kemi parë jashtë Shqipërisë edhe po themi t’i bëjmë këtu, por janë forma që në Shqipëri kanë filluar të zhvillohen me shpejtësi, në zona të ndryshme, edhe këtu në Lezhë.

Sigurisht që fshati nuk është vetëm tokë, prodhim, shitje, por është edhe infrastrukturë, është edhe shërbim social, është edhe patjetër arsim dhe shëndetësi. Ne jemi shumë të vetëdijshëm për nevojat që ka, që janë ende shumë të mëdha. Por, nëse ato që ne kemi bërë në tre vjet absolutisht nuk mjaftojnë që – ja ku ndodhi për të gjithë ajo që duhet të ndodhte, – janë plotësisht të mjaftueshme për të thënë që kjo është qasja e duhur dhe kjo është rruga e duhur sepse me shkop magjik mund të bëhen të gjitha, por mund të bëhen duke mbyllur sytë dhe duke e parë se u bënë. Ndërkohë që gjërat në realitet kërkojnë stërmundim aq më tepër kur bëhet fjala për të bërë një shtet, në kushtet kur gjithçka ishte rrënuar dhe kur realisht sensi i shtetit dhe institucioneve ishte dërrmuar maksimalisht.

Sidoqoftë, unë nuk kam ardhur këtu vetëm për të folur, por edhe për edhe për t’ju dëgjuar kështu që me shumë kënaqësi kush ka ndonjë pyetje, ndonjë mendim, ndonjë shqetësim është i lutur që të marrë fjalën.

 

–Përshëndetje! Unë preferoj ta quaj agroturizmi, por ligji shqiptar se njeh akoma si agroturizëm. Unë kam një restorast në fshat. Shpresoj të bëhet sa më parë ligji per agroturizmin sepse për mendimin tim është shumë e rëndësishme që të njihemi si agroturizëm. E jo vetëm unë, por janë hapur dy këtu në Troshan, është i dyti që është hapur në Fishtë, ka në gjithë Shqipërinë, në Theth etj. Shpresoj të ketë një ligj që ne të mos konsiderohemi si biznes normal,  por si agroturizëm. Kjo është ajo që pres sa më parë dhe shpresoj. Faleminderit!

Kryeministri Rama: Po, jam në dijeni të faktit që po punohet për ligjin dhe patjetër që do ta bëjmë edhe ligjin për agroturizmin sepse është një hallkë e munguar në të gjithë legjislacionin që ka të bëjë me bujqësinë.

 

-Të uroj shëndet njëherë që erdhe në tokën e Zadrimës! Ne kërkojmë të na ndihmoni si zonë e Zadrimës, jo si biznes. Ne punojmë tokën, mbjellim, korrim, të gjitha i kemi këtu duke i marrë nga ura e Balldrenit deri në Shkodër. Ne jemi katundarë, jetojmë me lopë, me pula, me qumësht. Nuk jam vetëm unë, por janë 70 për qind këtu. Kërkojmë të investoni për të hapur kanalet kulluese, kanalet vaditëse, këtë duam ne.

Kryeministri Rama: Patjetër që po, atë e thamë. Tani të ta shpjegoj punën e biznesit që thua s’jemi ne për biznes, ta shpjegoj unë. Në fakt, që në momentin që prodhon diçka dhe e shet quhet biznes. Sa është thjeshtë për të mbajtur frymën gjallë dhe sa është për të bërë ekonomi, këtu fillon diskutimi. Në atë kohë secili kishte vetëm pjesën e punës dhe të gjitha të tjerat duhet të vinin nga shteti. Sot nuk është më ashtu. Sot edhe Gjermania që është Gjermani po të shikojmë bujqësinë nuk e financon bujqësinë thjesht shteti. Bujqësia financohet edhe nga programe të tëra financimesh jashtë buxhetit të shtetit që janë sa aftësi shtetërore për të thithur fonde nga BE, sa aftësi individuale ose grupeve të bashkuara të fermerëve për të marrë para të lira nga bankat. Sepse nëse ne mendojmë që mund të vazhdojë kjo histori thjesht “unë kam këto tre dynym, vazhdoj siç kanë bërë gjithmonë, prodhoj, ca i mbaj në shtëpi se duhet për të mbijetuar, ca të tjerë i nxjerr te rruga”, kjo s’ka lidhje. Nëse vazhdon me një lopë nuk ka lidhje, është vetëm mbijetesë dhe fëmijët e tu, si fëmijët e gjithë tjerëve mos mendo se do vazhdojnë të rrinë këtu dhe të shohin sesi jetohet me një lopë, por të gjithë do të thonë të ikim sepse këtu nuk rrihet. Ndërkohë që e vërteta është se fshatar apo katundar si të duash quaji ti, të varfër, në Europë nuk ka, nuk ekzistojnë. Fshatarë apo katundarë që kanë tokë dhe të jenë të varfër nuk ekzistojnë për arsyen e thjeshtë sepse janë prodhuesit e bukës së gjithë popullit. Si mund të jenë të varfër? Mirëpo, për të dalë nga varfëria që thua ti, as nuk mund të imagjinohet se kjo mund të ndodhë thjesht dhe vetëm me çfarë bën shteti.

Shteti duhet të bëjë aq sa mundet me paratë e veta dhe duhet të bëjë aq sa mundet në mbështetje të fermerit për t’i garantuar alternativa të tjera financimi. Sot, normalisht një fermer nuk shkon dot në bankë, ndër të tjera për arsye se paratë që banka ofron janë të shtrenjta dhe garancitë që fermeri mund të vendosi jo gjithmonë i ka. Por në qoftë se  shteti ta garanton dhe të thotë ti ke një lopë, – po marrim një shembull, – por me siguri ti do të kesh dhjetë, atëherë je ti që duhet të mendosh si do i bësh dhjetë dhe do thuash për t’i bërë dhjetë mua më duhen kaq lekë. Po në qoftë se  ti mbetesh me dhjetë prapë nuk mjafton. Por në qoftë se ti lidhesh me pesë tjerë që kanë edhe ata nga dhjetë bëhen pesëdhjetë. E kjo ndryshon komplet dimensionin ekonomik të aktivitetit dhe kjo është ajo që them unë. Pastaj vjen pjesa tjetër që po prodhimin ku do e çojmë? Unë po ju them që janë realitete në Shqipëri, nuk është se po u tregoj përralla nga BE. Sot në Shqipëri ka zona të tëra dhe kjo është një tendencë në vazhdim, ku njerëzit kanë kuptuar thelbin. Në qoftë se duam të kemi mundësi të financojmë programet tona, idetë tona dhe nevojat tona për të dalë nga varfëria, nuk duhet të rrimë të presim. Sigurisht sot, nesër, gjithmonë është shteti që duhet të garantojë ujin, nuk mund ta bësh dot vetë. Ujin duhet ta garantojë shteti në arë. Kullimin duhet ta garantojë shteti. Këto nuk i bën dot vetë.

Shteti duhet të garantojë që kur ti shkon blen farën, fara të mos dali tjetër për tjetër. Shteti duhet të garantojë që kur ti shkon blen kimikatet, ato të mos jenë të skaduara. Këto i bën shteti. Ama kur vjen puna te financimi i planit tënd për t’u zhvilluar, kjo është një gjë që duhet të jesh edhe ti pjesë, por duhet te jenë dhe të tjerët pjesë.

Isha në Korçë në një fshat, dhe më ankoheshin: “Ne prodhojmë mollë, vjen greku na i merr për 5 lekë dhe merr çka për të marrë dhe tjerat mbeten pa shitur.” Por e dini pse? Për një arsye shumë të thjeshtë, sepse nuk shesin bashkë. Ndërkohë pak më larg, në një zonë tjetër ata janë bërë bashkë edhe thonë: “Unë kam dynymët e mia, ti ke tuat, ai ka të vetat, ne do prodhojmë veç ,por duhet të biem dakord se çfarë do prodhojmë sepse duhet të kemi sasi.” Nëse unë prodhoj në dynymët e mi bamje, ai prodhon mandarina, ai tjetri prodhon qepë, ne jemi të tre të humbur sepse kemi një sasi të vogël, s’përfaqësojmë asnjë gjë për asnjëlloj tregu, nuk bëjmë dot asnjë marrëveshje dhe do dalim te rruga, do vëmë tendën, do presim të ndalojë makina që shkon për Tiranë dhe të marri qepë të freskëta. Ndërkohë që, nëqoftëse  ne do themi: Po në tokat tona secili më vete, do mbjellim mandarina, – shembulli konkret-  unë kam këtë sasi, ti ke këtë sasi, kemi një farë, një trajtim, një kulturë etj. Ama në momentin që ne gjithë këto mandarina i mbollëm, i rritëm, i volëm, i kemi aty, këto do i shesim bashkë, pra kur të vijë greku meqë po marr shembullin e grekut në atë rast, apo kur të vijë grosisti nga Tirana apo nga Serbia apo Holanda, ai nuk do të vijë dhe të thotë: Sa e ke çmimin ti? – se ti i bën konkurrencë atij, – por do thuash “gjithë kjo masë prodhimi kushton kaq, “o merre o lere”, dhe nuk do jenë më ti me shokët e tu konkurrentë me njëri tjetrin se kush të shesë dhe kush të ngelë me gisht në gojë, por do jenë ata konkurrentë me njëri tjetrin se kush do marri këtë prodhim. E duke pasur një sasi të caktuar prodhimi pastaj fillon dhe del jashtë kufijve të dynymëve, jashtë kufijve të zonës dhe thua këto do i çoj në filan treg. Ndryshe si do bëhet kjo punë se kjo nuk është me shpik, kjo është një gjë elementare. Pra nëse dje kishim kooperativa që ishin të ndërtuara në një sistem komplet tjetër, sot nuk është partia, nuk është ligji, nuk është forca, është interesi që duhet të bashkojë njerëzit me njëri-tjetrin në një zonë të caktuar dhe të thonë pse të rrimë ne secili me dynymët e veta dhe me kurriz nga njeri tjetri, pse mos të bëjmë të njëjtën gjë secili prapë me dynymët e veta, por ama prodhimi i gjithë kësaj fushe të jetë një gjë, të jetë cilësore dhe të dali në treg. Po të behet kjo, e sheh ti pastaj nëse del ky me fitim më shumë apo del ti. Po ta them unë që del ti. Në një nga ato zona që flas unë, e dini ju, jo që s’ka papunësi, jo që s’ka varfëri, s’bëhet fjalë, por gjatë sezonit të vjeljeve shkojnë nga vende të tjera rreth e rrotull për të punuar atje. Ata janë shqiptarë, njësoj siç jeni ju, fshatarëve i thonë vetes ata, ju i thoni katundarë, por po ti hysh thellë katundarë jemi të gjithë ne se dihet nga vijmë.

Ne e kemi vënë në dispozicion të bordifikimit siç e quan, ti paketën më të madhe financiarë që është vënë në 25 vjet dhe ja kemi dhënë te gjitha bashkive. Kjo është një pjesë, – një pjesë të kanaleve e ka bordi i kullimit, që është shteti, se janë ato magjistralët që ti i di mirë që kalojnë kufijtë e një bashkie dhe ato po i bëjmë ne. Një pjesë tjetër e kanë bashkitë, unë nuk e di në këtë aspekt sesi ka funksionuar këtu, por di të them që nuk do ketë parcelë që nuk do ketë ujë dhe nuk do ketë parcelë që do përmbytet për shkak se kanali kullues është i bllokuar, këtë ta garantoj.

 

– Ky vend ka ditur të presë pushtetarët qysh nga koha e Partisë së Punës e deri më sot dhe as edhe një herë, vetëm fjale të mira kemi dëgjuar, as edhe një investim për këtë vend nuk është bërë, me përjashtim tani kohët e fundit një ujësjellës. Për këtë falënderojmë ata që janë bërë fjalëmirë për atë ujësjellës, mbas disa vitesh. Kështu që unë e ndjej veten krenar që një kryeministër i Shqipërisë të vijë e të ulet gju më gju me ne. Ne mbetemi me shpresë se do te behet një investim. Ky vend Troshani, është vendi që prodhon ullinj edhe hardhi me tepër se çdo vend në Shqipëri dhe për këtë do kërkojmë dorën tuaj që të bëjë diçka për Troshanin. Ullinj edhe rrush. Ti mbjelle shteti dhe të investojë e të na vejë në punë duke mos mbetur me ketë shpresën që tha përpara që mund të bëhemi biznesmen në çdo derë, kjo është fjalë elektorale.

Kryeministri Rama: Jo jo nuk është fjalë elektorale fare kjo, ti mund të mos e pranosh por nuk mundet dot të thuash elektorale, se kështu është në gjithë botën. Nuk është vetëm këtu dhe po të them se këto që thashë janë shembuj nëpër Shqipëri. Unë nuk po të tregoj Spanjën, po të them Shqipërinë dhe po të them këtë, nëse pret që shteti të vijë dhe të mbjellë hardhi, shtet që mbjell hardhi nuk ka, as këtu dhe asgjëkundi. Kjo që po ju them unë është ekzaktësisht ajo për të cilën flet ti, kur thua të na japin një dorë, çfarë dore të japi? Dora që te jep shteti për këtë punë është kjo. Nuk bën shteti tregun se kemi bërë tjetër zgjidhje ne, në 90-ën kemi bërë tjetër zgjidhje, nuk e bën shteti tregun.

Nëse ju këtu keni traditën, ullinjtë dhe hardhitë, shumë bukur, duhet që ju të mblidheni e të thoni, do mbjellim këtu kaq dynym apo hektarë hardhi. Do bëni projektin e do kërkoni paratë. Nuk ka ndryshe. E pastaj për ato para, shteti ju garanton juve. Nuk do t’ju thotë, banka nesër, ku i ke garancitë. E garanton shteti. E ato para janë shumë të lira se janë me interesa minimale ose pa interesa fare.

Ky është biznesi. E në momentin kur po themi, X sipërfaqe, që mund të ketë 30 pronarë, këta 30 njerëz flasin e thonë unë kam të mijat, ti të tuat etj. Atëherë, hajde ta bëjmë bashkë këtë punë, të mbjellim të njëjtën kulturë, t’i bëjmë të njëjtin hyzmet, e në fund fare të kemi një sasi prodhimi që ne mund ta nxjerrim në treg, e atëherë të vijnë të këtu e të thonë, ma jep mua. Se po të bëjë secili prodhimin e vet, atëherë del me prodhimin e vet në rrugë. Kurse po të bëhen të gjithë bashkë, ndryshon historia.

Ne kemi një fond për bujqësinë, është rritur, është më shumë se çka qënë, por nuk mjafton. Edhe 50 vjet të vazhdojmë ne me fondin thjesht të buxhetit, nuk mjafton. Pse Gjermania, pse Franca e vendet e tjera, pse Polonia kanë krijuar gjithë atë akses alternativ nëpërmjet Bashkimit Europian? E di si funksionon në Bashkimin Europian kjo punë? Janë fondet aty. Të përcaktuara për Gjermaninë, për Francën, për Poloninë, Bullgarinë, e me radhë. Gjermania përfiton më shumë nga të vetat. Psh. nëse Gjermania ka 10, 9 i merr. Nëse Bullgaria ka 10, merr 2. E kjo, pikërisht për këtë mentalitet. Se nuk bëjnë projektet e duhura. Se nuk janë mësuar pikërisht me këtë logjikë, që kjo është biznes, që në momentin që ti merr një kokërr mollë e merr e shet, është biznes. Këtu duhet të krijojmë sipërmarrje. Është shumë e thjeshtë për t’u thënë, është më e vështirë për t’u bërë. Po e njëjta gjë me ullinjtë, sepse ajo që ju duhet ju, nuk është as që të vijnë e tua punojnë të tjerët, as që të vijnë t’ju japin mend të tjerët. Ajo që ju duhet ju, është paraja në start, për të filluar, se në momentin e parë të investimit aty është vështirësia. Këtë ne po ja u lehtësojmë, duke thënë: këto para janë këtu dhe janë të lira, nuk janë para të shtrenjta. Pra nuk kanë interesa të larta që mos kesh mundësi t’i shlyesh. Për më tepër nuk do vësh ti shtëpinë në bankë, që po nuk i ktheve lekët do të marrin shtëpinë. Shteti do të garantojë ty. Po humbe ti, ti s’ke problem. Është shteti që ka vënë garanci për ty. Çfarë do më shumë nga shteti?

 

–Ne kërkojmë drejtim prej shtetit.

Kryeministri Rama: Ky është drejtimi. S’ka drejtim tjetër. Kjo është mbështetja. Nëse pret që të vijë shteti këtu me ushtarë të mbjellë ullinj e të mbjellë hardhi, kjo nuk ka për të ndodhur ndonjëherë. Nëse pret që shteti të bëjë kooperativa si dikur, kjo nuk ndodh ndonjëherë. Atëherë kush është rruga tjetër? Rruga tjetër është jo kjo që keni sot. Është që bashkërisht ti japim drejtim kësaj pune e shteti të garantojë paratë që të duhen ty.

 

-Ka 20 vjet që kemi dëgjuar pushtetarë që thonë, “tokën e morët, prodhoni domate, dilni në treg”. Ka ardhur momenti që një qeveri, nëpërmjet Kryeministrit të marrë përgjegjësitë e veta, për kullim, për vaditje për mbrojtjen e farave. Pra merr përsipër pjesën e vet. E ky është një kalim që unë e vlerësoj. Pra shteti merr përgjegjësinë e vet. Kjo na nxit që të paktën të fillojmë të mendojmë, por do kërkoja, që të fillojmë të mendojmë ne, duhet të kemi një farë asistence. Po të shkojmë në këto zyra bujqësie që janë sot e të kërkojmë një mendim, një nxitje, nuk e gjejmë. Ne duhet të kemi ku të kërkojmë, që të marrim një nxitje se ku mund të investojmë, çfarë prodhon kjo toka jonë, pra i duam këto nxitje.

Kryeministri Rama: Të falënderoj sepse jo vetëm ke të drejtë, por kjo është një temë, të cilën unë nuk e preka, e më ndihmon që ta prek. Absolutisht, përveç rolit të garantimit të infrastrukturës dhe të inputeve, pjesa tjetër e rolit të shtetit është asistenca teknike.

E ne sot, kemi krijuar kushte të reja për ta ngritur këtë asistence teknike, duke bërë reformën. Sot ju jeni, Zadrima, por bashkia Lezhë. Nuk jeni më komuna e Zadrimës. E në bashkinë Lezhë, ashtu si në gjithë bashkitë e Shqipërisë, janë ngritur bërthamat e para që duhet të forcohen, të departamenteve, drejtorive, seksioneve të asistencës për këtë punë.

Pra, që të mos i ngelet në dorë thjesht njerëzve në fshat që të provojnë të bëjnë projekte, por të jenë të asistuar dhe si bëhen këto projekte, si duhen shkruar, si duhen futur në rrugën e aplikimit, e të jenë të asistuar dhe për pjesën që ju thatë. Unë jam shumë i vetëdijshëm, e kam thënë me kohë, që drejtoritë tona të bujqësisë kanë qenë një strukturë komplet ineficente. Një strukturë që ishte mësuar vetëm të shpërndante në mënyrë korruptive subvencionet.  Merr 5 lekëshat e hidhi lartë e poshtë, “Po i jap këtij se e kam mik, po i jap atij se është i partisë, etj.”

Ne kemi filluar një reformë të drejtorive të bujqësisë. Një pjesë e tyre janë spostuar tek pushteti vendor. Tani po ndërtojmë sportelet unike. Do ketë një sportel unik në Lezhë, për fshatin. Flasim për prodhimin bujqësor. Pra do shkosh në sportelin unik e do marrësh asistencën që të duhet duke thënë, “kam dëgjuar që është kjo mundësi, çfarë duhet të bëj unë?” “Kam kaq tokë, bëj këtë gjë etj”. “Çfarë duhet të bëjë unë që të përfitoj financim”. E në atë sportel të marrësh gjithë informacionin dhe drejtimin për asistencë. Kjo është e gjithë ajo që ne po bëjmë. Ka filluar puna për ngritjen e sporteleve unike. Sepse kjo është një pjesë absolutisht themelore që ju preket. Paratë merren me dije në BE. Se janë aty. Kush di i merr. Kush nuk di nuk i merr dot. Po të shohësh shifrat, Gjermania merr shumë më tepër nga ato që i takojnë. Rumania, Bullgaria që kanë shumë më tepër nevojë marrin shumë më pak. Sepse dinë më pak. Dinë më pak si bëhet një projekt, si kërkohet, si mbështetet etj. Këtu, në këtë aspekt, në aspektin e dijes, fshati jonë 20 e ca vjet ka mbijetuar vetëm me eksperiencën tuaj.

Sepse 25 vjet nuk u bë asgjë për këtë punë. 25 vjet nuk u ngrit një shkollë profesionale bujqësore. I thonin të gjithëve, “çohu nga Zadrima, shko në universitet bëhu jurist. Po nuk gjete tek universiteti i shtetit shko tek “Kristali”, thuaj babës të japi lekët, bëj qejf ti në Tiranë e kthehu me një copë letër që nuk i duhet askujt”. Në vend që t’i thoshte, – “ja ku e ke shkollën profesionale bujqësore këtu, shko atje mëso dhe pastaj asisto edhe babën, edhe komshiun, që mos vijnë vërdallë për çështje shumë të thjeshta”.

Ne po punojmë dhe në këtë drejtim, vetëm se imagjinonin sikur këto gjëra të ishin bërë 20 vjet përpara. Imagjinoni sikur 20 vjet përpara shteti të mos e kishte quajtur pa lidhje mirëmbajtjen e kanaleve. E të mos i kishte lënë që të ishin mbushur të gjitha me llum e me ndërtime, e me të tjera. Po të llogarisësh dëmet që i janë shkaktuar njerëzve, vetëm nga kanalet, qofte duke ia lënë tokën thatë, se mund të flasim sa të duash se çfarë mund të bësh, ti, por kurrë nuk mund të bësh ti atë që e ka detyrë shtetit ta bëjë. Po se bëri shtetin kanalin, kush do ta bëjë?

Imagjinoni sikur këto shkolla bujqësore të ishin ngritur me kohë. Sot nuk do ishim këtu, do ishim në një situatë komplet tjetër. Tani ne na ra të vinim në këtë detyrë mbas 23 vjetësh rrumpallë. A mund ti zgjidhim të gjitha këto për 3 vjet?! Nuk zgjidhen dot! Por e rëndësishme është që t’i vëmë në rregull piketat e t’i bëjmë hapat si duhet. E këtë po e bëjmë. Rrugë tjetër nuk ka. Çdo rrugë e shkurtër, të nxjerr gjatë thotë populli. E gjithë rrugët e dikurshme, “shitini bagëtitë, shitini shtëpitë, shkoni tek Sudja, tek Xhaferri, se aty bëhet leku e jetojmë të gjithë si në Zvicër”, – e patë se sa gjatë na ra. Po e njëjta histori, “kush do, të hapi universitet”. Nuk e di a u hap universitet në Zadrimë po kudo u hapën universitete. “Futuni, hajdeni, merrni diploma. Mësoni, nuk mësoni, paguaj, dil jurist, ekonomist çfarë të duash”. Këto rrugë të shkurtra të nxjerrin gjatë.

Ne e kemi marrë këtë punë me themel. E mendojmë se po nuk u vu themeli si duhet, nuk bëjmë dot ne shtëpi me tre kate.  Kurse këtu pa themel, deshën të ndërtojnë grataçela. Kjo është trashëgimia që kemi. Unë e kuptoj shumë mirë situatën. Jemi në një fazë kur 300 milion euro në tre vjet mund të fusim ne në bujqësi. Do i fusim nëse do angazhohen njerëzit. Ne do bëjmë çmos që të bashkëpunojmë me njerëzit. E kur të thonë, – hardhitë, – hajde të ulemi e të bëjmë projektin. Të bashkojmë sipërfaqet që kemi e të shkojmë të trokasim të themi ja, ne jemi gati. Na jepni lekët tani, ose na tregoni si t’i marrim lekët, që ti mbjellim këto hardhi e të fillojmë punën.

 

-Fakti që kemi mbështetjen tuaj, e që keni marrë përsipër detyrën që ju takon, mua më ngroh. Unë besoj se rezultatet, pavarësisht se bujqësia është e vështirë, do i shohim shpejt.

Kryeministri Rama: Se sa shpejt nuk e di, por që do i shohim, është e sigurtë. Varet shumë dhe nga njerëzit, varet shumë dhe nga iniciativa e lirë e njerëzve, që mos rrinë të presin e se do ia bëjë këtë gjë dikush që do vijë nga diku. E shembullin ja ku e keni. Ka bërë atë që ka bërë, e sot jeton me mundin e një pune që i jep sodisfaksion. Hallet e problemet, nuk mbarojnë, se po të mbaronin këto kishte mbaruar dhe njerëzimi.

Ju falënderoj shumë dhe një herë!