Bashkëbisedim i Kryeministrit Edi Rama, në Beograd, me gazetarët nga Shqipëria:

 

Kryeministri Edi Rama: Ju faleminderit për mundimin për të ardhur këtu bashkë me mua, kështu që në respektin e këtij mundimi dhe natyrisht edhe gjithë atyre që ju ndjekin, krijuam këtë hapësirë të posaçme vetëm për ju dhe jeni të mirëpritur të bëni pyetjet tuaja.

 

– Nisma e Ballkanit të Hapur duket që ka patur progres vit pas viti. Doja të dija, janë parashikuar një buxhet i posaçëm, duke patur parasysh që angazhohen shumë struktura e shumë individë në lidhje me këtë proces. Vendet e Ballkanit Perëndimor, që janë pjesë e Ballkanit të Hapur, kanë angazhuar buxhet të dedikuar për këtë proces? Faleminderit!

Kryeministri Edi Rama: Ajo që është kuptimplotë në këtë proces është fakti që i gjithë procesi nuk është çështje fondesh, por është çështje vullneti dhe burokracie, pra është çështje shkurtimi i gjithë proceseve burokratike dhe heqje e të gjitha barrierave që pengojnë lëvizjen e lirë të njerëzve, të mallrave, të kapitaleve, të shërbimeve ose siç quhen ndryshe barrierave jo tarifore. Kjo është pjesa e madhe e procesit e për këtë arsye nuk kemi të nevojshme të angazhojmë fonde të dedikuara, por kemi të domosdoshme të angazhojmë të gjitha forcat në administratat përkatëse për të realizuar përputhjen e të gjitha proceseve të përveçme në një proces të vetëm, që do të thotë, për të krijuar kushtet që çdo lëvizje nga pika A në pikën B brenda kësaj hapësire të Ballkanit Perëndimor, të jetë një lëvizje pa asnjë pengesë në mes, pra të lëvizësh njësoj sikur lëviz në një hapësirë të vetme, siç ndodh me qytetarët e Bashkimit Europian në hapësirën e tyre.

 

– Aleksandër Vuçiç sërish në mënyrë indirekte përsëriti ftesën ndaj vendeve që ende nuk janë anëtare të Open Balkan, përfshirë edhe Kosovën. Pavarësisht se po flitet për bashkëpunim, sëfundmi i është ndaluar hyrja e një ekipi të boksierëve kosovarë në Serbi. Ju personalisht, sa e sinqertë ju duket kjo ftesë ndaj Kosovës, duke marrë në konsideratë se në terren nuk zbatohet ky lloj bashkëpunimi që flitet në konferencë dhe një përshtypje tuajën dhe një pritshmëri që mund të keni për gjithë situatën e krijuar në Maqedoninë e Veriut, ndonëse zoti Dimitrov theksoi se nuk duhet të kemi frikë se një vend tjetër mund të largohet, por gjithsesi do doja të dija pritshmërita tuaja.

Kryeministri Edi Rama: Sinqeriteti i të gjitha deklaratave të liderëve apo të politikanëve testohet në provën e realitetit. Pra, sot presidenti i Serbisë më hapur se asnjëherë tjetër me thënë të drejtën, e tha që mirëpret Kosovën njësoj si dy vendet e tjera në këtë nisëm, që do të thotë që kjo deklaratë testohet vetëm nëse Kosova vjen në këtë nisëm. A do ketë pengesë apo nuk do ketë pengesë? Kjo është diçka që e kam thënë që në krye të herës dhe ajo që kam shpjeguar dhe më dhatë rastin ta rishpjegoj është që kjo nisëm ka qenë një domosdoshmëri kohë më parë se sa të lancohej. Kur ne e kuptuam, shumë shpejt, që procesi i Berlinit ishte i destinuar të kthehej në një proçes samitesh e deklaratash, pa pasojë të drejtpërdrejtë zbatimin e atyre që thuheshin sepse procesi i Berlinit ka një vizion që është 100% vizioni i Ballkanit të Hapur. Ka një kornizë që është 100% korniza e Ballkanit të hapur. Ka një set kriteresh që janë 100% seti i Ballkanit të Hapur, por nuk është një proces që drejtohet përditë nga ata që janë në Berlin apo nga ata që janë në Bruksel e për këtë arsye mbetet çdo gjë në kuadër të deklaratave e të marrëveshjeve që nuk zbatohet.

Ballkani i Hapur është njësia e zbatimit të projektit, kështu quhet. Njësia që ngrihet në çdo vend e në çdo institucion kur zbatohet një projekt me fonde të huaja. Atëherë, e quaj agjencia e zbatimit të projektit sepse është thjeshtë Procesi i Berlinit, por i marrë në zotërim nga vetë ne, për t’i bërë realitet ato që në procesin e Berlinit mbeten në kuadrin e deklaratave dhe nga ana tjetër, nuk është një proces personash. Sigurisht që, personat janë shumë të rëndësishëm në ecurinë e një historie të caktuar, por është një proces i imponuar nga domosdoshmëria e vendeve, nga interesat strategjike të këtyre vendeve për të rritur kapacitetet e tyre ekonomike, për të fuqizuar përmes zgjerimit të hapësirës shoqëritë e këtyre vendeve dhe patjetër për të fuqizuar përmes këtij bashkëpunimi edhe një proces paqeje, për ta bërë të pakthyeshme.

Sigurisht që rasti që sollët ju është krejt i papëlqyeshëm. Raste të tjera janë krejt të papëlqyeshme, janë pjellë e një situate konflikt në themel mes Serbisë dhe Kosovës që është konflikti lidhur me njohjen ose mosnjohjen e Kosovës dhe ky proces nuk interferon me dialogun e domosdoshëm mes Serbisë dhe Kosovës, por në këndvështrimin tim e lehtëson dialogun mes Serbisë dhe Kosovës dhe bën atë që ka bërë një proces shumë i ngjashëm, pas Luftës së Dytë Botërore mes Gjermanisë dhe Francës.

Ju e keni dëgjuar që sa shpesh thuhet që Serbia duhet të kërkojë falje. Edhe unë jam shumë dakord që Serbia duhet të kërkojë falje. Kërkimi i faljes nga Serbia është kapaku që i duhet vënë përfundimisht një dialogu që duhet të zgjidhi të gjitha çështjet e duhet t’i japi zgjidhje përfundimtare njohjes së Kosovës nga Serbia, por aty ku dalloj unë nga ata që na vënë përpara faljen për të më treguar sesa unë jam tradhtar është se unë them që falja vjen në fund, nuk mund të vijë në fillim. Nuk ka ardhur kërkesa e faljes së Gjermanisë në 1945. Ka ardhur në 1969 dhe deri në 1969, Gjermania dhe Franca kanë bërë gjithçka, përveçse kanë arritur paqen përfundimtare dhe faljen dhe e kanë filluar ekzatësisht siç po ndodh në Ballkanin e Hapur, me marrëveshje të natyrës ekonomike, me traktatin e qymyrit e të çelikut, me shkëmbimet e njerëzve, të të rinjve, e kështu me radhë. Sepse në këtë mënyrë, krijohet një atmosferë tjetër dhe komunikimi që krijon procesi, ndërveprimi që krijon procesi, të kuptuarit në realitetin e gjërave të interesave të përbashkëta që lidhen drejtpërdrejtë me interesat e njerëzve, njerëzit duhet të jetojnë çdo ditë, njerëzit duhet të çojnë bukën në shtëpi, njerëzit duhet të prodhojnë çdo ditë, njerëzit duhet të shesin e të blejnë çdo ditë.

Njerëzit nuk mund të presin që të zgjidhet ky konflikt për sa kohë jemi në paqe. Paqja kërkon ushqim, kërkon mirëqenie, kërkon edukim, i kërkon të gjitha e këto gjëra nuk mund t’i mohohen njerëzve në emër të një ideje që këtu nuk ka dialog, nëse ne nuk na kërkohet falje sepse nuk funksionon e nuk ka për të funksionuar.

Sigurisht që Ballkani i hapur nuk është një çelës magjik, është një proces që ndihmon në këtë aspekt, që nuk është çelësi magjik. Por ama e kundërta, refuzimi për ta parë Ballkanin e Hapur si një mundësi, është falimentim i sigurt i çdo rruge kokëfortësie dhe ndeshjeje me brirë, në kushtet kur nuk jemi në luftë. Kemi një konflikt të trashëguar nga lufta që duhet ta zgjidhim. Deri në këtë pikë nuk ka asnjë ndryshimi mes Shqipërisë dhe Kosovës e mes qëndrimit tim dhe qëndrimit të gjithë atyre që thonë që Serbia duhet të njohë Kosovën, pa diskutim. Por imagjinoni çfarë është arritur ndërkohë? Deri jo shumë vite më parë, nuk mund të bëheshin dot tryeza në nivele të treta e të karta të administratës sepse serbët çoheshin e iknin nga tavolina. Sot, Serbia thotë “bujrum hajde ulemi, jeni të mirëpritur”. Është një arritje shumë e madhe për shqiptarët, është një arritje shumë e madhe edhe për Kosovën që është, më lejoni ta them deri në fund, rezultat i politikës së jashtme dhe i diplomacisë tonë, për ta çuar rajonin në këtë rrugë. Tani, unë nuk gjykoj e nuk marr vendime në emër të Kosovës, janë autoritetet e Kosovës që e bëjnë këtë gjë, por është pak, por e sigurt që ky proces sjell vetëm të mira. Ta refuzosh këtë proces do të thotë thjeshtë dhe vetëm t’i mohosh vetes, t’i mohosh vendit tënd, t’i mohosh popullit tënd të mirat që sjell procesi.

Sa i përket Maqedonisë së Veriut, aty ka një situatë siç e dini politike, por po ju them dhe një herë tjetër, nuk ka shans, sido që të shkojë puna atje nga pikëpamja politike , që Maqedonia e Veriut të largohet nga Ballkani i Hapur, përkundrazi, të tjerët do të vijnë në Ballkanin e hapur. Thjesht po marrin kohë, janë në të drejtën e tyre. Për mua është po humbasin kohë, por do të vijnë në Ballkanin e Hapur sepse nuk ka asnjë rrugë tjetër. Nuk është fizibël të rrish i mbyllur dhe i izoluar dhe të detyrosh njerëzit që të bëjnë nga tre palë kontrolle kur hyjnë e dalin nëpër vendet e tjera.

E fundit fare, kufiri mes Shqipërisë dhe Kosovës, Ballkani i Hapur ka mundësuar që ne të kemi në realitet atë që prej vitesh e vitesh është menduar, është ëndërruar, është premtuar, që të heqim kufirin. Pse nuk e kemi hequr? Sepse nuk hiqet dot kufiri në konflikt të hapur me Serbinë se jo Serbia, por ngrihet Washingtoni, ngrihet dhe Brukseli dhe thonë “Shqipëria e madhe”. Sot kjo është realizuar. Pra janë disa përparime të rëndësishme të natyrës diplomatike që Shqipëria ka bërë edhe në funksion të Kosovës. Nuk duan t’i shohin, nuk duan t’i kuptojnë? Duan t’i damkosin si tradhti? Nuk është problemi im. Unë e di vendin në histori të Ballkanit të Hapur. Nuk ka nevojë të ma tregojë njeri apo të më paralajmërojë njeri për rrezikun që vendi i Ballkanit të Hapur në histori të jetë në pjesën e errët të historisë. Vendi i Ballkanit të hapur në historinë e rajonit do të jetë në pjesën e ndritshme të historisë së Ballkanit.

 

– Zoti Kryeministër, a ju kërkoi Presidenti Vuçiç falje për aktin e shëmtuar të heqjes së flamujve shqiptar apo dhe djegien e tij pak orë përpara nisjes së Open Balkan? Faleminderit!

Kryeministri Edi Rama: Për çfarë duhet të kërkohet falje në këtë rast kur një personazh ekstremist, çdo vend ka kokëboshët e vetë, çdo pyll ka derrat e vet, është ndaluar nga policia dhe është çuar përpara atij procesi që meriton të shkojë, ndërkohë që flamurët shqiptarë, i patë, janë kudo dhe edhe kjo është diçka që ishte e pamendueshme disa vite më parë dhe jam i bindur që të gjitha gjërat që ndodhin janë gjëra që, patjetër janë të paevitueshme sepse situata është larg së qeni ideale mes shqiptarëve dhe serbëve për shkak të mosnjohjes së Kosovës e për shkak të qëndrimeve të caktuara ndaj Kosovës, por ama, edhe tensionet më të larta kur ngrihen, sot bien shumë më shpejt se sa ndodhte disa kohë më parë.

Kështu që nuk duhet të humbasim fokusin e nuk duhet të impresionohemi shumë nga gjëra të kësaj natyre. Ajo që duhet të kuptojmë është që ne duhet të punojmë për të ardhmen e ne duhet të vendosim me çdo kusht në një nivel tjetër marrëdhëniet në këtë rajon dhe kjo fillon nga shqiptarët dhe serbët. Jemi dy kombet më të mëdha në këtë rajon e mund të bëjmë për rajonin atë që gjermanët dhe francezët bërën për Europën e ua kemi detyrim fëmijëve tanë.

 

-Zoti kryeministër, sa do t’i ndihmojë Open Ballkan shqiptarët e Serbisë? Në Luginën e Preshevës, problemi më i madh mbetet pasivizimi i adresave të shqiptarëve në Luginën e Preshevës. A e keni shtruar si problematike?

Kryeministri Edi Rama: Është afër mendsh që sot, edhe pa Ballkanin e Hapur, edhe pa këto marrëdhënie, ndodhin ndërveprime në territor. Fermerët shqiptarë, prodhuesit shqiptarë, eksportuesit shqiptarë kanë vite që eksportojnë në Ballkan e Serbi, madje edhe përpara se të vendoseshin marrëdhëniet, që ishin zero, deri kur unë bëra vizitën e parë këtu.

Nuk është diçka që po e prodhon Ballkani i Hapur. Ajo që Ballkani i Hapur po bën është që atyre t’u heqë barrën e tmerrshme të presionit të kufijve dhe burokracisë.

Pse duhet t’i biem kaq gjatë? Është shumë e thjeshtë. Sot ka një fluks të caktuar aktivitetesh që ndodhin dhe njerëz, të cilët kanë nevojë për këtë gjë. Sikur vetëm për ata, kjo gjë nuk duhet të diskutohet. Ndërkohë që, kjo sjell që shumë të tjerë të përfshihen në këtë hapësirë dhe të ndërveprojnë në këtë hapësirë. Sjell dhe një gjë tjetër; të rritet shumë më tepër interesi për investime të huaja direkte nga jashtë Ballkanit në Ballkan, duke patur së pari garancinë e paqes.

Së dyti, garancinë e një hapësire shumë më të madhe tregu sepse kush investon, nuk mendon më që do investojë për një treg me 3 milion, 8 milion, 2 milion apo 500 mijë banorë, por investon për një treg e 20 e kusur milionë banorë. Është komplet gjë tjetër. Kështu që patjetër ndikimi pozitiv i gjithë këtij ndërveprimi shtrihet në të gjitha shoqëritë dhe zbuten shumë gjëra, të cilat koha i ka ngurtësuar dhe i ka kthyer në nyje të dhimbshme.

Zbuten shumë gjëra dhe krijohet tjetër perceptim për tjetrin dhe edhe nyja kryesore e dhimbshme e konfliktit të trashëguar dhe që bën që Kosova ende sot të mos jetë e njohur nga Serbia, zgjidhet me më shumë mundësi për shkak të ndërveprimeve që krijohen dhe popujt vendosen në pozicione të tjera në raport me njëri-tjetrin.

Ky është thelbi, nuk kemi fare pse i biem gjatë mendoj unë.

 

-Zoti Rama, ju personalisht do tentoni të bindni Kosovën për t’u bërë pjesë e Ballkanit të Hapur, në një kohë kur takimi i radhës është së shpejti në 28 Nëntor, takimi i përbashkët, i 7-ti mes dy qeverive, qeveria e Kosovës dhe Shqipërisë. Çfarë pritet për Kosovën pas takimit të Ballkanit për Open Ballkan?

Kryeministri Edi Rama: Ne kemi me Kosovën një marrëdhënie speciale, që nuk varet as nga Open as nga Closed Balkan. Ne me Kosovën jemi në një marrëdhënie komplet speciale dhe kjo nuk ka nevojë për diskutim. Ne do bëjmë çmos që marrëdhënien me Kosovën ta kemi sa më cilësore, në aspektin e gjithë çështjeve që lidhen me ndërveprimin mes Kosovës dhe Shqipërisë, në aspektin ekonomik, tregtar e ne radhë. Por, përsëri po i kthehem. Tjetër është një marrëdhënie bilaterale mes dy ekonomive të vogla, mes dy vendeve të vogla dhe tjetër është një ndërveprim multilateral në një hapësirë shumë më të madhe. Është komplet gjë tjetër, në aspektin e paktit mbi ekonominë, mbi prodhimin e brendshëm, mbi të ardhurat, mbi tregtinë, mbi përfitimin e familjeve. Sa i përket bindjes, këto janë gjëra që i kam diskutuar, i diskutoj, por nuk bëj asnjë përpjekje për t’u imponuar. Është vendim sovran i atyre që kanë marrë votën dhe kanë mandatin për të vendosur në Kosovë. Nuk është përgjegjësia apo e drejta ime që të ndërhyj në atë proces. Aq më tepër që unë nuk kam degë të Partisë Socialiste në Kosovë, nuk jam subjekt elektoral në Kosovë.

 

-Zoti kryeministër, a ka një datë fikse Shqipëria për organizimin e Samitit? Zoti Vuçiç u shpreh pas Krishtlindjes?

Kryeministri Edi Rama: Diku midis 25 dhe 31, por këtë gjë do ta vendosim.

 

-Ju u shprehët se pritet të ketë rezultate konkrete në këtë Samit. Çfarë rezultatesh prisni ju dhe pyetja tjetër; ju thatë që do, s’do, të gjithë do t’i bashkohen Open Ballkan. Kur do t’i bashkohet Kosova, në pritshmëritë tuaja, Open Ballkan?

Kryeministri Edi Rama: E para, ajo që duam ne të realizojmë është që të gjithë ata që ndërveprojnë në këto territore si eksportues, distributorë, transportues e sipërmarrës të mos kenë pengesa në kufi e të mos kenë 2-3 palë kontrolle, inspektime, verifikime  etj.

Pra, të bëjmë atë që ndodh në hapësirën e 4 lirive të Bashkimit Europian, që është liria e lëvizjes së njerëzve, mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve. Kjo kërkon që burokracitë e këtyre vendeve të njehsojë procedurat dhe të bëhet njohja respektive e të gjithë dokumentave të një vendi në një vend tjetër.

E gjitha është pjesë e objektivave të procesit të Berlinit. Nuk ka ndodhur me procesin e Berlinit për arsyet që ju thashë, se kush do ta vinte në punë gjithë makinerinë me procesin e Berlinit? Me procesin e Berlinit ka dhe një gjë tjetër; nuk ka marrëveshje po nuk ranë dakord të gjithë. Duhet të presësh që deri i fundit të bjerë dakord që ti të lehtësosh kalimin e frutave dhe perimeve që eksporton në vende që nuk kanë lidhje fare me atë që nuk bie dakord.

Kjo nuk është opsion. Ne do vazhdojmë ta bëjmë këtë.

Në ndërkohë, patjetër që të gjithë do vijnë se nuk kanë ku shkojnë. E ardhmja nuk është izolimi dhe bunkerizimi dhe ngritja e kështjellave buzë Adriatikut apo ngritja e kështjellave në majë të bjeshkëve.

E ardhmja është liria e lëvizjes së njerëzve, kapitaleve, mallrave dhe shërbimeve. Sigurisht, si pjesë e Bashkimit Europian, por për sa kohë që Bashkimi Europian nuk është gati dhe është në halle të mëdha të brendshme, ne çfarë do bëjmë? Do i themi njerëzve që eksportojnë, që ndërveprojnë, njerëzve që duan të shkojnë të punojnë në një vend tjetër dhe nuk duan të kenë asnjë kufi që “Prisni njëherë, se ne do futemi njëherë në BE”, apo do i themi “Prisni njëherë ju se ne e mendojmë që fillimisht duhet të vijë Serbia të kërkojë falje”?

Këto janë gjëra që nuk kanë lidhje me njëra-tjetrën sepse këto ndërveprime mes njerëzve ndodhin. Kështu që, janë procese që shkojnë paralelisht dhe nëse duam vërtetë që ta bëjmë Serbinë të kërkojë falje, duhet të kemi strategji dhe duhet të kuptojmë si shkohet deri tek njohja e pastaj tek falja e jo t’i biem këmbës “O kështu si them unë, o s’ka”, sepse “O kështu si them unë, o s’ka” në këtë botë mbetesh vetëm, ky është thelbi. Në paqe “O kështu si them unë, o s’ka” nuk funksionon. Në luftë, po. “O kështu si them unë, o s’ka”, merr pushkën dhe o ti o ai. Por Kosova e fitoi luftën. Shqiptarët kanë fituar luftën. Këta, ku jemi ne sot, pra Serbia, e ka humbur luftën. Kosova duhet të fitojë paqen. Kosova po humbet paqen. Ky është fakti i dhimbshëm, por i vërtetë. E pastaj, kush është zgjidhja, Edi Rama është tradhtar?

Nëse kjo e lehtëson ekonominë, e lehtëson shoqërinë, ardhmërinë dhe e zgjidh çështjen e Kosovës, unë jam gati ta pranoj këtë damkë dhe jam gati ta mbaj këtë damkë me shumë nder të madh po qe se e gjithë çështja do zgjidhet vetëm duke thënë “Edi Rama është tradhtar”.

 

-Zoti kryeministër, zbatimi i kësaj nisme përveçse përfshin lehtësimin e procedurave dogane, a përfshin edhe lehtësimin e taksave doganore për biznesin?

Kryeministri Edi Rama: Ne nuk kemi tarifa nëpër dogana, barriera tarifore, ne kemi barriera jotarifore. Detyrimet e kompanive për të paguar TVSH kur hyn në një vend, janë detyrime që nuk kanë lidhje me këtë pjesë. Ne nuk flasim këtu për një union doganor të Ballkanit Perëndimor. Mbase vjen, por do ishte gjëja e fundit fare dhe i takon një kohe fundore, por ne flasim këtu për heqje të barrierave jotarifore. Pagesat në doganë të atyre detyrimeve që paguhen sot do vazhdojnë. Ne nuk kemi tarifa me vendet, një vend me një vend tjetër, ky është ndryshimi.

Ju faleminderit!